Szef ważniejszy niż wynagrodzenie. Co dziś najbardziej cenią pracownicy i jak im to zapewnić?

Bohaterowie filmu „Szefowie wrogowie”, bezsilni wobec skandalicznych zachowań swoich pracodawców, opracowują plan uwolnienia się od nich raz na zawsze. Na widok odgrywanej przez Małgorzatę Kożuchowską znanej producentki i scenarzystki Anny Sobańskiej w filmie „Zołza”, pracownicy drżą, a ona potrafi zwalniać ich bez chwili zastanowienia podczas rozmowy telefonicznej, jednocześnie wykonując trening na siłowni. Choć przedstawione w filmach sytuacje są fikcyjne i przerysowane, to jednak wpływ managerów na samopoczucie i stan psychiczny pracowników pozostaje niezaprzeczalny. Wyniki badań zebrane w raporcie opracowanym przez The Workforce Institute są na to niezbitym dowodem. W interpretacji wniosków z badania pomaga Agnieszka Zawadzka-Jabłonowska, dyrektorka Centrum Coachingu i Mentoringu Akademii Leona Koźmińskiego w Warszawie oraz kierowniczka studiów Pozytywna Organizacja – well-being i zdrowie w miejscu pracy.

Zdrowie psychiczne ważniejsze niż zarobki

W ramach badania przeprowadzono ankiety wśród 3400 pracowników w 10 krajach w celu sprawdzenia, jaką rolę przełożeni odgrywają we wspieraniu zdrowia psychicznego w pracy i poza nią. Ustalono, że dla niemal 70 proc. osób ich manager ma na nich większy wpływ niż terapeuta czy lekarz. 81 proc. ankietowanych pracowników uważa własne zdrowie psychiczne za ważniejsze niż wysokie zarobki, a 64 proc. wyraża gotowość do przyjęcia niższego wynagrodzenia w zamian za zapewnienie warunków pracy sprzyjających ich dobrostanowi psychicznemu.

Jeden na pięciu pracowników przyznaje, że jego praca ma negatywny wpływ na stan psychiczny, przy czym zjawisko to jest bardziej odczuwalne wśród kobiet. Nagromadzone w ciągu dnia trudne emocje przenoszą się na relacje prywatne, sprawiając, że również po godzinach pracy trudno o należyty odpoczynek i odreagowanie stresu, wynikającego z obciążenia obowiązkami zawodowymi.

Czytaj więcej

Rozwój

Jak zrobić porządki w firmie i głowie? Trenerka cyfrowej organizacji biznesu radzi

Sprytnymi patentami, dobrymi pomysłami oraz wdrażaniem prostych systemów na to, żeby się nie pogubić w biznesie, w kilka miesięcy możemy zacząć działać inaczej – przekonuje trenerka cyfrowej organizacji biznesu i ekspertka w "odgracaniu" firmowych komputerów.

Managerowie pod presją

Niewielki odsetek ankietowanych – zaledwie 38 proc. – decyduje się na podjęcie rozmowy z przełożonym w celu omówienia kwestii, które utrudniają mu wykonywanie pracy lub sprawiają, że czuje się przeciążony obowiązkami.

Podają ku temu trzy powody: „managera nie obchodzą moje problemy” (16 proc.), „manager jest zbyt zajęty” (13 proc.) oraz „powinienem sam poradzić sobie w z moimi problemami (20 proc.).

Autorzy raportu podkreślają jednocześnie, że na negatywne emocje narażeni są również sami managerowie, którzy znajdują się pod presją ze strony przełożonych wyższego szczebla. To na ich barkach spoczywa odpowiedzialność za wynik finansowy przedsiębiorstwa, osiągnięte cele czy ustalenie strategii działań firmy na nadchodzące miesiące. – To właśnie managerowie są najbardziej narażeni na uszczerbek zdrowia psychicznego ze względu na pełnioną funkcję – podkreśla Agnieszka Zawadzka-Jabłonowska. – Istnieje coraz więcej czynników środowiskowych mających wpływ na nasz dobrostan: pandemia, zaburzenia w łańcuchach dostaw, czynniki ekonomiczne, wybuch wojny w Ukrainie, poczucie zagrożenia konfliktem zbrojnym. To wszystko sprawia, że managerowie są szalenie obciążeni. Zmiany, których byliśmy świadkami w ostatnich latach, następowały tak szybko, że nie mieliśmy szansy, aby się do nich sprawnie adaptować. To przekłada się na wzrost liczebności kryzysów psychicznych i częstsze występowanie wypalenia oraz depresji. Depresja ma bardzo różne formy i często u osób, które są w rolach przywódczych przybiera formę depresji maskowanej. One nie zamykają się w domu, leżąc w łóżku całymi dniami i płacząc, tylko działają, pozostają aktywne. Natomiast występuje u nich rozdrażnienie, irytacja, nerwowość, wybuchowość, drażliwość, mniejsza tolerancja na błędy, frustracja. Będąc w takim stanie, trudno jest zarządzać – dodaje ekspertka.

Do trudności wynikających z istoty zawodu i presji nakładanej na managerów przez ich przełożonych, dochodzą kolejne, związane z osobistymi zobowiązaniami. - Z jednej strony managerowie mają poczucie ogromnej odpowiedzialności za podejmowane działania, za zespół, realizowane projekty, za wyniki i organizację, wreszcie za siebie. Z drugiej strony ciąży na nich zwykła, ludzka odpowiedzialność za utrzymanie rodziny, spłacenie kredytu. Jednocześnie, nie zawsze mogą sobie pozwolić na zmianę pracy – konstatuje Agnieszka Zawadzka-Jabłonowska.

Pozytywny wpływ na zespół

Praca stanowi ważny obszar życia dorosłego człowieka, a minimum 8 godzin dziennie spędzonych na wykonywaniu obowiązków zawodowych sprawia, że pracownicy w naturalny sposób narażeni są na silne oddziaływanie doświadczeń nabywanych w relacji z zespołem i przełożonym. Psycholog podkreśla, że wpływ przełożonego na stan zdrowia psychicznego zespołu może być różnorodny, zarówno niekorzystny, jak i motywujący. – Kiedy długo tkwimy w relacji z szefem mobberem, dochodzi do uszczerbku na zdrowiu psychicznym, ale i somatycznym, bo to są długofalowe skutki silnego stresu. Są też pozytywne przykłady relacji szef — pracownik. Z reguły jest tak, że szef jest dla pracowników modelem społecznym. Działa mechanizm uczenia się przez obserwację, przez przykład i naśladowanie. Manager w sposób naturalny wyznacza normy, zasady i wartości współpracy w zespole – zauważa ekspertka.

Wymieniając przykłady zachowań, które pozytywnie wpływają na pracowników i motywują ich do wykonywania obowiązków z zaangażowaniem, Agnieszka Zawadzka-Jabłonowska zwraca uwagę na szanowanie zespołu, w tym przestrzeganie umów, np. dotyczących czasu pracy pracowników, modelowanie zdrowego, konstruktywnego nastawienia do wyzwań, docenianie pracowników, dawanie im wzmacniającej informacji zwrotnej czy odpowiednie przydzielanie zadań zgodnych z kompetencjami i mocnymi stronami pracowników. – To są pozytywne wzorce, które mogą wzmacniać poczucie kompetencji, sprawstwa, poczucie własnej wartości pracowników – wymienia psycholog. – Manager może zachęcać pracowników do uczenia się i wspierać ich w tym procesie. Popularne jest obecnie podejście doceniające, polegające na docenianiu ich wkładu pracy. To się dzieje, w tym obszarze zachodzi właśnie istotna zmiana społeczna. Jest zatem pełna gama różnego rodzaju zachowań, które wzmacniają dobrostan pracowników – podkreśla.

Zachowania dysfunkcyjne

Jednocześnie Agnieszka Zawadzka-Jabłonowska zauważa, że o ile zdrowa osobowość leadera sprzyja zachowaniu podobnych postaw u pracowników, to osoba z rysem psychopatycznym będzie ten dobrostan zaburzać. – Badania pokazują, że managerowie / leaderzy wpływają na poziom kapitału psychologicznego swoich pracowników – podkreśla. – Jeśli taki leader sam ma wysoki poziom kapitału psychologicznego, to wpływa na rozwijanie tego kapitału u podwładnych. Jest w stanie uczyć zdrowych wzorców zachowań. Działa to również w drugą stronę: ten wpływ może być negatywny, obniżający dobrostan psychiczny pracowników. Przykłady: leader nie szanuje godzin pracy zespołu. Wysyła pracownikowi wiadomości poza jego godzinami pracy, oczekując odpowiedzi. To jest naruszenie zasad współpracy. Inne przykłady takich zachowań to nieumiejętne przekazywanie informacji zwrotnej, krytykowanie, obniżanie poczucia własnej wartości czy brak nagrody, który sam w sobie stanowi karę. Jest takie prawo w psychologii – jeśli ktoś się stara, a nie zostanie wynagrodzony, to jest to dla niego pewien rodzaj kary. Kolejne dysfunkcyjne zachowania to szantaż, manipulacja, przeciążanie ludzi ilością pracy, doprowadzenie ich do wypalenia, niedostrzeganie ich potrzeb czy wprowadzanie złej atmosfery w zespole – wymienia ekspertka.

Agnieszka Zawadzka-Jabłonowska podkreśla też, że wśród managerów poziom wiedzy o zdrowiu psychicznym nadal pozostaje niewystarczający. – Szefowie nie zdają sobie często sprawy, że ich zdrowie psychiczne przekłada się na zdrowie psychiczne pracowników – podkreśla. – Jeżeli manager jest w stanie nerwicowym, krzyczy i komunikuje się w niewłaściwy sposób. Poziom wiedzy o zdrowiu psychicznym jako takim również nie jest zadowalający. Przykład: firma zorganizowała spotkania z psychologami na temat profilaktyki depresji. Członkowie zespołu poszli na spotkanie, a następnie żywo na ten temat dyskutowali. Ich manager nie miał czasu na webinar, więc w nim nie uczestniczył. Nie rozumiał, co tym zachowaniem komunikuje. Co gorsza, gdy jego pracownicy dyskutowali na ten temat, on skomentował: „depresja jest dla cieniasów, ja na depresję biegam”. On w ten sposób stworzył niepisaną normę i regułę w tym zespole. Mówiąc o zdrowiu psychicznym podkreślam, jak ważne jest jego zrozumienie, dla zarządu, managerów, działu HR. Rola managerów w budowaniu dobrostanu psychicznego wśród pracowników jest kluczowa. Oni mają najbliższy kontakt z pracownikami. Czasem jednym zdaniem można całkowicie zepsuć atmosferę w zespole i wpłynąć na zachowanie ludzi. Pracownicy będą się wahać, czy poruszyć taki problem i przyznać się, że doświadczają trudności we współpracy z managerem. Zatem rola leaderów w tej kwestii jest kluczowa – podkreśla.

Czytaj więcej

Rozwój

Upskilling: podnoszenie własnych kompetencji w zgodzie ze sobą

Popularny na YouTube Kanał Go4IT przedstawia historie osób, które wykonując dany zawód aktywnie poszukiwały ciekawych zajęć, co z czasem pozwoliło im na całkowitą zmianę branży, z jednoczesnym wykorzystaniem już posiadanych umiejętności i kompetencji.

Żeby mieć dobry nastrój trzeba mieć energię

Mając świadomość trudności, z jakimi borykają się zarówno managerowie, jak i członkowie kierowanych przez nich zespołów, warto znaleźć sposoby na odreagowanie stresu, wyciszenie emocji i zregenerowanie organizmu przed wyzwaniami związanymi z kolejnym dniem pracy. – Na dobry nastrój trzeba mieć energię – podkreśla Agnieszka Zawadzka-Jabłonowska. – Nasza energia wpływa na sposób myślenia i emocje. Należy zadbać o prostą higienę życia: spać, zdrowo się odżywiać i mieć zwykłą, umiarkowaną aktywność fizyczną. To są trzy filary zdrowia: sen oznacza regenerację zasobów, zdrowe odżywianie i zdrowa zrównoważona aktywność fizyczna wpływają na dobre samopoczucie. Niech będzie to jednak aktywność, która daje nam radość: taniec, joga, spacer z psem, bieganie, skakanie na trampolinie. Ważne, by nie była ona nadmiarowa. Czyli po ciężkim dniu w pracy nie biegnijmy do całodobowej siłowni, nie przetrenowujmy się. Wystarczy umiarkowana aktywność, nawet porządne wysprzątanie mieszkania – dodaje ekspertka.

Do wyżej wspomnianych wskazówek dotyczących właściwej regeneracji organizmu i znalezienia chwili wytchnienia po absorbującym dniu pracy, psycholog dodaje regularne monitorowanie stanu zdrowia fizycznego oraz znalezienie hobby, które po godzinach pracy pozwoli oderwać myśli od obowiązków zawodowych. Zwraca też uwagę na kolejny czynnik, mający zasadniczy wpływ na dobre samopoczucie: higienę cyfrową i świadome korzystanie z narzędzi technologicznych. – Korzystanie ze smartfona w trakcie przerwy w pracy nie sprawi, że organizm odpocznie. Zamiast tego lepiej pójść na krótki spacer wokół budynku – rekomenduje. – Nikt z nas nie jest cyborgiem, a zasoby są wyczerpywalne. Tak jak tankujemy bak w samochodzie, tak musimy tankować naszą energię. Samochody wyścigowe po każdej rundzie zjeżdżają do serwisu, bo dochodzi do tarcia i spalania. Żadna wyścigówka nie będzie robiła okrążeń w nieskończoność, bo jej odpadną koła i skończy się benzyna w baku. Spójrzmy na wyczynowych sportowców. Regeneracja jest elementem ich treningu. Często funkcjonując na wysokich obrotach, nie doceniamy roli odpoczynku, a każdy, kto pozostaje aktywny zawodowo i ma mnóstwo dodatkowych zobowiązań, powinien mieć to na uwadze – zauważa psycholog.

Wsłuchując się w porady ekspertki oraz potrzeby własnego organizmu, warto tak zaplanować czas po godzinach pracy, by nowo nabyta energia pozwoliła na zmierzenie się z kolejnymi wyzwaniami następnego dnia. Wyspany i zregenerowany pracownik być może znajdzie w sobie odwagę na podjęcie ważnej rozmowy z przełożonym i omówienie kwestii, które są dla niego trudne we współpracy. Być może dzięki temu 8 godzin przeznaczanych na obowiązki zawodowe każdego dnia upłynie w bardziej komfortowych warunkach.