Kobiety w samorządach lokalnych to mniejszość. Tylko jedno województwo pozytywnie się wyróżnia

Samorząd lokalny odgrywa kluczową rolę w kształtowaniu jakości życia mieszkańców, ponieważ podejmuje decyzje mające bezpośrednie przełożenie na codzienność społeczności. Chociaż do Sejmu RP X kadencji dostała się rekordowo wysoka liczba posłanek (29,35 proc.), to kobiety są wciąż zbyt słabo reprezentowane na szczeblach władz lokalnych.

Kobiety w samorządach – skala nierówności

Jak wynika z raportu grupy „Każda Jest Ważna”, którego twórcy badali reprezentację kobiet w lokalnych władzach w 53 losowo wybranych gminach województwa śląskiego, w 30 gminach w organach władzy nie ma żadnej kobiety. Dane te kontrastują z rzeczywistością lokalnych urzędów, w których kobiety dominują – spośród 11 827 zatrudnionych aż 8 822 to kobiety, co stanowi trzy czwarte kadry. Tymczasem wśród prezydentów, burmistrzów i wójtów udział kobiet wynosi niecałe 19 proc. W 53 badanych gminach najwyższe stanowiska sprawuje zaledwie 10 kobiet, a funkcje zastępczyń – tylko 15. O ile w wyborach do organów stanowiących, takich jak rady gmin czy sejmiki wojewódzkie, obowiązują kwoty płci (nie mniej niż 35 proc. kobiet i 35 proc. mężczyzn ma miejsce na listach wyborczych), o tyle w wyborach na wójtów, burmistrzów czy prezydentów miast nie wprowadzono żadnych systemowych rozwiązań, które wyrównują szanse kandydatów obu płci.

Czytaj więcej

Biznes i prawo

Nowy europejski raport: Sytuacja kobiet w branży technologicznej nie jest optymistyczna

Europejki pracujące w branży technologicznej wciąż zmagają się z wieloma problemami. Luka płacowa jest tylko jednym z nich. Mało optymistycznych danych na temat sytuacji kobiet działających w tym sektorze dostarcza najnowszy raport firmy Atomico.

Powolne zmiany i regionalne dysproporcje

Z raportu Instytutu Spraw Publicznych „Kobiety w polityce lokalnej. Udział kandydatek w wyborach samorządowych 2024” wynika, że od 2010 roku odsetek kobiet kandydujących w całej Polsce na stanowisko wójta wzrósł o 7,9 punktów procentowych, na burmistrzynie o 7,8, a na prezydentki miast jedynie o 5 punktów procentowych. Pomimo rosnącej liczby kandydatek proces zmian jest bardzo powolny. W 2024 roku kobiety nadal stanowiły mniej niż 20 proc. osób wybranych na stanowiska wykonawcze w gminach i miastach. Różnice regionalne w Polsce uwidaczniają skalę problemu. Na Podlasiu kobiety zajmują jedynie 10,2 proc. stanowisk wójtów, burmistrzów i prezydentów miast. Niewiele lepiej wygląda sytuacja w Małopolsce (12,1 proc.) i województwie świętokrzyskim (12,7 proc.). Wyjątkiem jest województwo lubuskie. Tam kobiety zajmują ponad 25 proc. stanowisk wykonawczych, a na Pomorzu i Mazowszu odsetek ten zbliża się do 20 proc.

Raport Instytutu Spraw Publicznych wskazuje, że choć udział kobiet na listach rośnie zwłaszcza od czasu wprowadzenia kwot płci w 2011 roku, to jednak tempo tego wzrostu obecnie znacznie spadło. W 2024 roku kobiety osiągnęły 32,3 proc. wśród wybranych do sejmików wojewódzkich, co stanowi ważny krok naprzód. Niemniej wzrost w porównaniu z poprzednią kadencją wyniósł jedynie 3,5 punktów procentowych. Najlepiej wypadło województwo warmińsko-mazurskie, gdzie kobiety stanowią 43,4 proc. sejmiku. Z kolei województwo podlaskie pozostaje najsłabsze, z wynikiem 16,7 proc.

Kobiety w radach gmin: Wyzwania i postępy

Rady gmin, składające się z 15-25 osób, pełnią istotną rolę w lokalnym samorządzie i podejmowaniu decyzji. Według raportu grupy „Każda Jest Ważna”, spośród 53 badanych gmin w województwie śląskim tylko w 17 przypadkach przewodniczącymi rad zostały kobiety. Raport Instytutu Spraw Publicznych pokazuje, że w gminach powyżej 20 tysięcy mieszkańców kobiety stanowią 32,2 proc. radnych. Wzrost ten wiąże się z większym udziałem kobiet na wysokich pozycjach na listach wyborczych – na miejscach 1-3 znalazło się ponad 40 proc. kandydatek. Regionalnie, najwyższy udział kobiet w radach gmin odnotowano w województwach mazowieckim (38 proc.) i zachodniopomorskim (37,3 proc.). Zaskakuje wynik Warmii i Mazur – mimo wysokiego udziału kobiet w sejmiku wojewódzkim (44,3 proc.), w radach gmin powyżej 20 tysięcy mieszkańców region ten plasuje się nisko, z wynikiem 28,3 proc.

Im niższy szczebel administracyjny, tym mniejsze są dysproporcje w udziale kobiet. Na przykład w przypadku gmin powyżej 20 tysięcy mieszkańców różnica między województwami z najwyższym (mazowieckie, 38 proc.) i najniższym (opolskie, 24,8 proc.) udziałem kobiet wynosi 13,2 punktu procentowego, w porównaniu do aż 27,6 punktu procentowego różnicy na poziomie sejmików wojewódzkich.

Przyczyny problemu

Kobiety w życiu publicznym nadal mierzą się z licznymi barierami, które utrudniają im pełne zaangażowanie w politykę. Głęboko zakorzenione stereotypy dotyczące ich ról społecznych, patriarchalne struktury i brak odpowiedniego wsparcia sprawiają, że ich obecność w samorządach czy innych instytucjach władzy jest znikoma. Dodatkowo, brutalizacja życia politycznego na świecie, nie sprzyja aktywności kobiet. W rozmowach przeprowadzonych przy przygotowywaniu raportu Instytutu Spraw Publicznych polityczki wskazywały, iż ostatnia kampania była szczególnie trudna, biorąc pod uwagę hejt oraz mowę nienawiści w mediach społecznościowych.

Czytaj więcej

Biznes i prawo

Luka płacowa w wyjątkowo prokobiecym kraju wyższa niż w Polsce. Zaskakujący wynik raportu

Z raportu norweskiego Ministerstwa Kultury i Równości wynika, że kobiety w tym kraju wciąż zarabiają o kilkanaście procent mniej niż mężczyźni. Różnica w zarobkach niewiele różni się od tej, która utrzymuje się w UE, jest też ponad dwukrotnie wyższa niż w Polsce. Wyniki badania na ten temat cytuje agencja Associated Press.

Autorzy raportu grupy „Każda Jest Ważna” podkreślają, że niski udział kobiet w polityce nie wynika z braku zainteresowania czy ambicji. Przyczyny są znacznie bardziej złożone i mają głębokie korzenie w społeczeństwie. Za przyczyny tego zjawiska podaje się różnice w wychowaniu, niższe poczucie pewności siebie oraz utrwalone przekonanie, że polityka to „dziedzina mężczyzn”. Raport ponadto podaje, że kobiety nie tylko muszą wykazywać się wyższymi kompetencjami, ale także radzić sobie z surowszą oceną ich działań na tych samych stanowiskach. Spośród 53 badanych gmin, jedynie trzy – Katowice, Sosnowiec i Jaworzno – wdrożyły plany równości płci. Dokumenty te mają na celu eliminację dyskryminacji i promowanie równych szans kobiet i mężczyzn w miejscu pracy.

Jak zwiększyć udział kobiet w polityce lokalnej?

Raport grupy „Każda Jest Ważna” definiuje politykę równościową jako model, w którym władza i decyzyjność są współdzielone, a nie zdominowane przez uprzywilejowaną mniejszość. Takie podejście pozwala w pełni wykorzystać potencjał wszystkich obywateli, bez względu na płeć. Według raportu, aby zwiększyć ilość kobiet w polityce lokalnej kluczowy jest rozwój polityki równości płci, wdrażanej zarówno na szczeblu lokalnym, jak i krajowym. Każde wybory – lokalne czy parlamentarne – powinny stanowić okazję do prowadzenia szeroko zakrojonych kampanii profrekwencyjnych, których celem powinno być nie tylko na zwiększenie liczby kobiet głosujących, ale także startujących w wyborach. Głos oddany przez kobietę ma znaczenie, ale prawdziwą zmianę przynosi sytuacja, gdy coraz więcej kobiet zajmuje miejsca przy stole decyzyjnym. Bez wsparcia instytucji, promowania równowagi płci oraz tworzenia przestrzeni na rzecz wyrównywania szans, postęp pozostanie powolny. Raport Instytutu Spraw Publicznych „Kobiety w polityce lokalnej. Udział kandydatek w wyborach samorządowych 2024” zwraca uwagę na ogromną rolę miejsca na liście wyborczej w osiągnięciu sukcesu w wyborach. W związku z tym autorzy postulują ponowne rozważenie wprowadzenia tzw. „suwaka” – systemu zakładającego naprzemienne rozmieszczenie kobiet i mężczyzn na listach wyborczych.