Magdalena Kosowska: Interwencja dorosłych nie rozwiązuje problemu przemocy w szkole

Uniwersytet SWPS, Fundacja UNIQA i zespół RESQL łączą siły w projekcie „Przerwij krąg przemocy w swojej szkole”. Celem inicjatywy jest wyposażenie szkół w narzędzia umożliwiające efektywne przeciwdziałanie hejtowi i przemocy rówieśniczej. Sercem projektu jest głosowanie na zgłoszone licea i technika (trwa do 17 maja br.). Dla stu szkół z największą liczbą głosów organizatorzy ufundowali darmowe wdrożenie systemu RESQL. Akcja obejmie także kampanię edukacyjną z webinarami dla rodziców, nauczycieli i młodzieży oraz kampanię społeczną, mającą nagłośnić problem. 

W których grupach wiekowych problem przemocy rówieśniczej najmocniej daje o sobie znać?

Magdalena Kosowska: Przemoc rówieśnicza występuje na każdym etapie edukacji. W szkołach podstawowych obserwujemy więcej przemocy fizycznej w porównaniu do szkół ponadpodstawowych. Z kolei im dzieci są starsze, tym częściej mamy do czynienia z przemocą relacyjną, która jednocześnie jest wskazywana przez nastolatków jako najbardziej bolesna i dotkliwa w skutkach.

Z jakimi zachowaniami przemocowymi najczęściej mierzą się polscy uczniowie?

Uczniowie nie mają w szkole łatwo. Najtrudniejsze dla nastolatków są takie zachowania jak wykluczanie z klasy, ignorowanie, plotkowanie, niszczenie reputacji, nastawianie klasy przeciwko uczniowi, rozsiewanie plotek, które mogą dotyczyć zarówno ucznia, jak i jego rodziców, zmuszanie do wykonywania różnych czynności, czyli ogólnie rzecz biorąc przemoc relacyjna. Proszę zwrócić uwagę, że wszystkie z tych zachowań mogą zostać przeniesione do internetu, co powoduje, że zasięg i tempo ich rozprzestrzeniania się są olbrzymie, a dziecko, nastolatek, nie ma kiedy odsapnąć. Widzi swój niski status w szkole i inni widzą, jak jest traktowany przez rówieśników. Kiedy nam przytrafiło się w szkole, że ktoś nas wyśmiał, to zdarzenie miało swój początek i koniec w szkole. Teraz uczeń wraca do domu i bolesne zdarzenie, które rozpoczęło się w szkole jest kontynuowane za pomocą internetu. To są bardzo niebezpieczne sytuacje, ponieważ nawet dorośli mają trudność z poradzeniem sobie z hejtem w sieci.

Czytaj więcej

Prawo

Sharenting pod prawniczą lupą. Adwokat obala mit, że to tylko nieszkodliwa moda

Chęć podzielenia się z obserwatorami swoim szczęściem skłania rodziców do udostępniania zdjęć dzieci w mediach społecznościowych. Adwokat wyjaśnia, z jakimi zagrożeniami wiąże się zjawisko sharentingu.

Kto najczęściej staje się ofiarą, a kto agresorem?

Każdy uczeń na jakimś etapie edukacji może stać się zarówno sprawcą przemocy, jaki i osobą doświadczającą przemocy. Zdarza się, że dzieci które doświadczają przemocy długo i nie otrzymują pomocy, w odpowiedzi same zaczynają stosować przemoc. Uczniem, który stosuje przemoc, może być zarówno dziecko z tzw. rodziny dysfunkcyjnej, jak i bardzo dobry uczeń z tzw. dobrego domu czy przewodniczący szkoły, który wykorzystuję swoją przewagę w relacjach z innymi. Odchodzimy dzisiaj od stereotypowego podejścia, że jakieś dzieci są mniej lub bardziej narażone na bycie sprawcą lub na doświadczanie przemocy ze strony rówieśników. Tak naprawdę o żadnym z uczniów nie możemy powiedzieć, że on to na pewno nigdy nie doświadczy przemocy, czy nie stanie się sprawcą. Dużo zależy od tego, w jakiej grupie się znajdzie, jaki jest klimat i normy w szkole oraz jakie ma swoje indywidualne doświadczenia. To, na co warto zwrócić uwagę, to, że są takie newralgiczne momenty, w których wychowawca może spodziewać się, że coś się w klasie może zadziać. Są to początek roku szkolnego, dojście do klasy nowego ucznia, zmiana wychowawcy, czyli zmiana w strukturze klasy. Uczniowie będą próbowali na nowo poukładać się między sobą i tu warto zwrócić uwagę, czy nie robi się nam pionowa hierarchia w klasie, czy nie wyłania się uczeń, który swoją popularność i mocną pozycję w klasie próbuje budować poprzez zastraszanie, upokarzanie, wykluczanie czy ośmieszanie innego ucznia.

Jaki jest najprostszy sposób, z którego można skorzystać, by chronić siebie i innych przed aktami przemocy rówieśniczej?

Dzieciom trudno jest mierzyć się z tym problemem samodzielnie, ponieważ mamy tu do czynienia z dynamiką grupy. To, co możemy zrobić, to profilaktyka. Czyli mieć na uwadze, że w każdej grupie pojawiają się konflikty, trudności i od małego uczyć dzieci konstruktywnego ich rozwiązywania, radzenia sobie z emocjami, ale przede wszystkim należy z klasą dbać o dobry klimat szkoły. A dobry klimat to przede wszystkim relacje. Pomiędzy dziećmi, nauczycielami, dyrekcją, rodzicami. Nie stworzymy zgranej klasy, w której funkcjonują szanujące się dzieci, organizując 1 czy 2 wycieczki integracyjne w roku, na które zresztą najczęściej nie jedzie 100 proc. klasy. To długofalowa praca nad budowaniem społeczności, na przykład poprzez prowadzenie zajęć z wykorzystaniem pracy w grupach, podczas których dzieci lepiej się poznają, znajdują wspólne cechy. Niezbędne są także rozmowy z uczniami na temat dynamiki grupy, częste poruszanie tematu przemocy – ale nie stawiając w klasie policjanta, który ma ich postraszyć, bądź przeprowadzając nudną pogadankę, która jednym uchem wpadnie, a drugim wypadnie. Podsumowując: należy inwestować czas i zaangażowanie, zanim pojawią się takie trudne zachowania. Wtedy stosunkowo niewielkim nakładem sił zdołamy w dużej mierze zapobiec bardzo poważnym sytuacjom. Jeśli dopuścimy do rozkręcenia się w klasie bullyingu i skupimy tylko na „gaszeniu pożarów”, te działania będą miały zdecydowanie mniejszą skuteczność, natomiast pochłoną bardzo dużo energii i emocji — zarówno nauczyciela, rodzica jak i uczniów.

Skąd pomysł na stworzenie systemu RESQL i czy on już działa, czy będzie dopiero wdrażany?

RESQL jest aktualnie wdrożony w ponad 250 szkołach, a kolejne szykują się do wdrożenia systemu u siebie. Jest on odpowiedzią na potrzeby jakie zauważyliśmy analizując dostępne badania dotyczące przemocy rówieśniczej oraz prowadząc własne badania. Otóż, to czego się dowiedzieliśmy to to, że adolescenci nie zgłaszają dorosłym, a zwłaszcza nauczycielom, że doświadczają przemocy. Nie zgłaszają z wielu powodów, o których długo można by opowiadać. Najrzadziej zgłaszanymi formami bullyingu jest bullying relacyjny i seksualny. Żeby dorośli mogli pomóc rozwiązać te sytuacje zwyczajnie muszą wiedzieć, że one mają miejsce, a ze względu na ich nieoczywisty charakter, trudno jest je czasem dorosłym zauważyć. Druga rzecz to wiemy z badań, że najwięcej w kontekście przemocy możemy zdziałać poprzez profilaktykę. Stąd szkoły przystępujące do programu RESQL otrzymują od nas lekcje wychowawcze, które mają na celu edukacje, ale też wsparcie wychowawcy w budowaniu wspólnoty w klasie. Dodatkowo cała kadra szkoły otrzymuje od nas szereg szkoleń, dostęp do platformy, na której są kolejne materiały edukacyjne. Wsparcie psychologiczne, interwencyjne, a nawet prawne. Nasze badania mają charakter partycypacyjny, jesteśmy przekonani, że tworzenie narzędzi dla uczniów bez konsultacji z nimi nie ma sensu. I to uczniowie nam wskazali, że aby oni zechcieli zgłaszać, że komuś dzieje się krzywda, to muszą mieć „apkę”, konkretnie taką, która zapewni im anonimowość i będzie intuicyjna w obsłudze.

Jak konkretnie działa i jakich efektów jego funkcjonowania się oczekuje?

System składa się z 3 podstawowych elementów: aplikacji, panelu interwenta i lekcji wychowawczych. 

Aplikację uczeń ściąga sobie na telefon i po uzyskaniu kodu swojej szkoły może za jej pomocą anonimowo zgłosić niepokojącą go sytuację. 

Panel interwenta służy wyszkolonemu przez nasz zespół nauczycielowi z danej szkoły. Po zalogowaniu się do komputera odbiera on zgłoszenie, podejmuje krótką korespondencję z uczniem, która ma na celu uzyskanie niezbędnych informacji umożliwiających zidentyfikowanie problemu i podjęcie decyzji jak interwencja w tej sytuacji jest potrzebna. Może to być poinformowanie wychowawcy i wspólne ustalenie dalszych kroków, być może decyzja o wprowadzeniu lekcji wychowawczych, a może zgodnie z procedurami obowiązującymi w danej szkole należy już poinformować dyrektora o zaistniałej sytuacji. Co ważne interwent: jest znany uczniowi, uczeń wie, z kim rozmawia i jego zadaniem nie jest samodzielne rozwiązywanie wszystkich pojawiających się problemów w szkol, a udrożnienie komunikacji, po to, aby uczeń jak najszybciej uzyskał wsparcie w trudnej dla niego sytuacji.

Czytaj więcej

Prawo

Kandydatka na Rzecznika Praw Dziecka: Chcę zmienić myślenie o tym urzędzie

Rzecznik Praw Dziecka musi być "tubą", która pozwala dzieciom i młodzieży zabrać głos – mówi mec. Monika Horna-Cieślak, kandydatka na urząd Rzecznika Praw Dziecka.