Spór o wzór. Radczyni specjalizująca się w prawie patentowym o tym, co i jak można zastrzec

Pamięta pani spór sądowy o szpilki z czerwoną podeszwą? Aż do europejskiego trybunału doszła sprawa o to, czy ktokolwiek poza firmą Louboutin może je produkować.

Szło o to, czy można sobie zastrzec prawo do koloru podeszwy butów, zresztą nie tylko damskich. Firma Louboutin wygrała w Trybunale Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Wprawdzie to nie ja byłam pełnomocnikiem tej firmy, ale oczywiście pamiętam ten głośny proces. Toczył się przez wiele lat na różnych szczeblach, bo nie było oczywiste, czy sam czerwony kolor można opatentować.

Zajmuje się pani zawodowo takimi sprawami…

Tak, choć to nie ja byłam pełnomocniczką Louboutina. I nie zawsze sprawy patentowe są tak spektakularne, chociaż brzmią egzotycznie. Niedawno obsługiwałam spółkę, która chciała pozbawić ochrony patentowej wynalazek w postaci sposobu wytwarzania „jednorodnych granulatów z odpadowych szlamów w celi ich utylizacji termicznej lub recyklingu”.

Kichnęłaś sowo, gdy to mówiłaś – powiedziałby Kubuś Puchatek.

Sprawy moich klientów czasem wymagają wgłębienia się w technologię i trudne pojęcia, ale to bywa fascynujące. Można przy okazji przekonać się, jak daleko zaszła ludzkość w różnych dziedzinach. A ja zawsze podziwiałam łączenie biznesu z kreatywnością. Pasjonuje mnie walka o to, by chronić różne niestandardowe rozwiązania.

Prawo własności przemysłowej potrafi rozpalić emocje. Jakiś czas temu napisałem krótką relację z wyroku Trybunału Sprawiedliwości UE w sprawie firmy Louis Vuitton. Toczyła spór o beżowo-brązowy wzorek na swoich torebkach. Oniemiałem ze zdziwienia, gdy artykuł przeczytało w internecie kilkadziesiąt tysięcy osób. Z newsami o prawie tak nie bywa, chyba że dotyczą głośnych przestępstw albo jeszcze głośniejszych ułaskawień.

Bo taka rzecz jak damska torebka to coś, czego codziennie używamy, część naszego życia i dlatego tak interesuje kobiety. Może nawet bardziej niż cudze problemy z prawem. To, czy kobieta zakłada buty z czerwoną podeszwą czy z inną, decyduje o jej stylu. A osobisty styl jest bardzo istotną częścią osobowości wielu osób, także mężczyzn.

Louis Vuitton przegrał ten spór. Chciał zastrzec wzorek w beżowo-brązową kratkę, ale się nie udało. Sędziowie uznali, że jest zbyt pospolita.

Jeśli urząd patentowy czy sąd odmawia zastrzegania jakiegoś wzoru, to znaczy że ów wzór niedostatecznie się wyróżnia spośród innych w danym segmencie rynku. Na przykład jeśli jest już na rynku jakiś wzór prążków czy kratek, w jakie jest przyozdobiona damska torebka czy sukienka – jest możliwość, że nie da się zarejestrować takiego wzoru. Prawo odwołuje się tu do „zorientowanego użytkownika”, czyli fikcyjnej osoby, która jest w stanie dostrzec, że jakiś wzór graficzny czy słowny jest oryginalny czy zupełnie pospolity. Oczywiście konia z rzędem temu, kto znajdzie w realnym świecie takiego „zorientowanego użytkownika”, który w realnym świecie odegra odpowiednio swoją rolę.

Czytaj więcej

Prawo

Adwokat działająca na rzecz zwierząt: To one mnie znalazły. Bronię ich, gdy dzieje im się krzywda

Za walkę w obronie praw zwierząt stałam się obiektem niewybrednych ataków w mediach. Ale żaden hejter nie zarzucił mi, że jestem złym prawnikiem – mówi adwokat Katarzyna Topczewska.

Ja chyba nim jestem, choć się na torebkach nie znam. Ten wzór na torebkach LV przypomina obicia foteli w wagonach dalekobieżnych PKP, które jeździły jeszcze kilkanaście lat temu.

Nie jestem pewna, czy urzędnicy i sędziowie analizowali ten akurat kolejowy przykład. Najwyraźniej wzór składający się z beżowo-brązowych kwadracików niewystarczająco się odróżniał od innych wzorów, które spotykamy w naszym otoczeniu. Wyrok TSUE oznacza, że każdy producent może taki wzór stosować na swoich wyrobach. Zdaje się jednak, ze nasza kolej już wycofała z użytku te wagony, o których pan wspomniał. Aczkolwiek kanapa wagonowa torebce nierówna pod względem produktu.

Co niepospolitego udało się pani zastrzec?

Śpiew ptaków. Chodziło o 35-sekundowe nagranie z głosami sójek, szpaków, krogulców i kobuzów. Mój klient chciał mieć urzędowe potwierdzenie, że jest chroniony i ze nikt inny takiego zestawu komercyjnie nie może wykorzystywać.

Czy ten klient miał dziób i skrzydła?

Sam nie miał skrzydeł, ale skrzydlata branża była mu bliska (śmiech). Śpiew tych konkretnych ptaków, odtwarzany z głośników na lotniskach, skutecznie płoszy jaskółki. A to one najczęściej wkręcają się w silniki odrzutowe samolotów, powodując ogromne ryzyko katastrofy. Klient chciał mieć pewność, że jego pomysłu nikt nie skopiuje, a on przysłuży się ludzkości.

Rozumiem, że ten ptasi koncert był na tyle oryginalny, że udało się go zastrzec?

Udało się. Europejski Urząd Patentowy w Alicante na mój wniosek zarejestrował tak zwany dźwiękowy znak towarowy. Zresztą podczas postępowania okazało się, że moja sprawa jest w jednej grupie z innym słynnym „zwierzęcym” znakiem dźwiękowym. Chodzi o ryk lwa z czołówki filmów wytwórni Metro Goldwyn Mayer. Gdyby pan chciał kręcić filmy i zaczynać je od takiego ryku, miałby pan kłopoty.

MGM przysłałoby mi fakturę, czy pozwałoby do sądu?

Zapewne najpierw wezwałoby do zaprzestania takich praktyk. Mogłoby zażądać opłaty licencyjnej za używanie znaku towarowego. Mógłby pan tez trafić za kratki. Za naruszenie prawa do zarejestrowanego znaku polskie prawo przewiduje także kary grzywny albo pozbawienia wolności do dwóch lat. A nawet pięciu, jeśli pan uczyniłby sobie z tego procederu stałe źródło dochodu.

Mocno gryzie ten lew i to paszczą nie tylko swoją, ale i państwową…

Tak, mamy w prawie własności przemysłowej ochronę cywilnoprawną, ale też w prawie karnym. A wie pan, że gryzienie tez udało mi się zmonopolizować?

Własne czy cudze? Bo zaczynam się bać, że nie dożyję końca tej rozmowy…

Moim klientem był producent słodyczy. W swoim sloganie reklamowym chciał użyć zwrotów „gryź mnie czule” oraz „gryź mnie żwawo”. Udało się zastrzec tylko ten pierwszy. Najwyraźniej urząd patentowy uznał, że gryzienie żwawe jest pospolite, a czułość w podejściu do słodyczy jest czymś wyjątkowym.

Co jeszcze można w ten sposób sobie urzędowo „zaklepać”?

Zastrzec można bardzo wiele różnych znaków wizualnych i dźwiękowych albo nawet połączenie obrazu i dźwięku. W ten sposób można zastrzec na przykład format jakiegoś widowiska telewizyjnego z charakterystycznym wystrojem studia czy sygnałem czołówki takiego programu. Ale to też daje się obejść. Sądy w podobnych sprawach i wydają zaskakująco sprzeczne rozstrzygnięcia.

Przypomina mi się sytuacja sprzed kilku lat, gdy z radiowej Trójki odeszło wielu dziennikarzy. Kierownictwo stacji od razu zastrzegło tytuły wszystkich audycji, którą prowadzili ci dziennikarze. Jeden z nich – Wojciech Mann – dziś w Radiu Nowy Świat i tak prowadzi audycję pod podobnym tytułem jak w Trójce, też wykorzystując słowo „Manniak”. Sporu na razie nie było…

Bo pewnie trudno by było wygrać, skoro w tytuł audycji wpleciono nazwisko prowadzącego ją dziennikarza i to tak słynnego. Jeśli sprawa trafiłaby do sądu, różnie mogłoby być. Gdyby na przykład jakieś trzy lokalne rozgłośnie radiowe z różnych miast użyły słowa „maniak” w tytułach audycji, mogłyby się toczyć trzy oddzielne procesy w trzech sądach. I w każdym wyrok mógłby być inny. Bo sporo tu zależy od uznania sędziego: czy taki znak towarowy wystarczająco odróżnia się od innych.

To jak się ustrzec zarzutu tworzenia podróbek?

Najlepszy marketingowiec to taki, który wypuści na rynek produkt bardzo zbliżony do konkurencyjnego, ale go nie podrobi. Jeśli to się uda – konkurencji trudno będzie udowodnić naruszenie prawa. Procesy na tym tle bywają trudne, bo odnoszą się do ludzkich skojarzeń i ludzkiej pamięci. Ta ostatnia bywa mocno niedoskonała.

Czy kupno i używanie podróbki oznacza ryzyko dla zwykłego Kowalskiego? Przecież może być nieświadomy, że nie używa oryginału.