W życiu codziennym niejednokrotnie możemy usłyszeć historie, w których kobieta planująca ciążę lub na wczesnym etapie ciąży zawiera z pracodawcą umowę o pracę w celu objęcia jej ochroną ubezpieczeniową. Wcześniej nigdzie nie była nigdzie zatrudniona, nie prowadziła działalności gospodarczej oraz nie przejawia żadnej innej aktywności zawodowej. Tuż po zawarciu umowy o pracę od razu przedstawia pracodawcom zwolnienie lekarskie z kodem B. W dyskusji publicznej różnie ocenia się takie sytuacje. Pojawiają się głosy, że jeśli zawarcie umowy o pracę ma być jedynie furtką do świadczeń ubezpieczeniowych, można mówić o nadużyciu i działaniu sprzecznym z zasadami współżycia społecznego. Takie stanowisko przyjmuje też ZUS, który zarzuca stronom umowy, że była ona zawarta jedynie dla pozoru, w związku z czym pracownica nie powinna zostać objęta ochroną ubezpieczeniową. Nie każdy jednak przypadek można tak kategorycznie oceniać i uznać, że doszło do naruszenia prawa. Sytuacje losowe są bardzo różne. Nierzadko zdarza się, że kobieta starająca się o dziecko dopiero po skupieniu się na innym obszarze swojego życia, np. nowej pracy, zachodzi w ciążę
Zmiana formy współpracy
Co więcej, również sądy rozpatrujące podobne sprawy zwracają uwagę na szerszy aspekt. W niedawno wydanym postanowieniu z dnia 24 kwietnia 2024 r., sygn. akt II USK 128/23 Sąd Najwyższy uznał, że „naruszenie zasad współżycia społecznego w postaci świadomego zamiaru osiągania korzyści z systemu ubezpieczeń społecznych kosztem innych uczestników tego systemu opiera się na dwóch przesłankach koniecznych: 1) ustaleniu wynagrodzenia ponad granicę płacy słusznej, sprawiedliwej i zapewniającej godziwe utrzymanie i przede wszystkim przewyższającej wkład pracy, oraz 2) tuż przed przewidywanym zajściem ryzyka ubezpieczeniowego”. Powyższe postanowienie zapadło na kanwie stanu faktycznego, w którym doświadczona i uznana prawniczka, prowadząca od wielu lat jednoosobową działalność gospodarczą i świadcząca na tej podstawie swoje usługi w renomowanych kancelariach, podjęła decyzję o zajściu w ciążę i w związku z tym zmieniła swoją współpracę z umowy B2B na umowę o pracę.
Kwestia wynagrodzenia
Pracownica miała w dalszym ciągu wykonywać w oparciu o umowę o pracę te same czynności, które wykonywała w toku współpracy B2B, przy czym jej wynagrodzenie uległo zmniejszeniu z kwoty 25.000 PLN na kwotę 20.000 PLN z racji ponoszenia przez pracodawcę dodatkowych kosztów pracowniczych (których nie musiał oczywiście ponosić w przypadku współpracy B2B0). Strony umowy zadbały o to, aby stosunek pracy faktycznie miał charakter pracowniczy, dlatego pracownica miała z góry określone miejsce i czas wykonywania pracy, pracowała na sprzęcie pracodawcy, pozostawała pod jego kierownictwem oraz raportowała do niego bezpośrednio swoje zadania. W okresie od 30 września 2019 r. do 28 lutego 2020 r. pracownica świadczyła pracę u pracodawcy będąc w ciąży, a następnie skorzystała z urlopu macierzyńskiego w wymiarze 20 tygodni.
Wątpliwości ZUS
ZUS zakwestionował wypłatę zasiłku na rzecz pracownicy, w konsekwencji czego rozwiązała ona z pracodawcą umowę o pracę w dniu 31 sierpnia 2020 r. i ponownie wróciła do współpracy B2B od 1 września 2020 r. Sprawa ostatecznie trafiła przed Sąd Apelacyjny, który nie miał wątpliwości, że pracownica w żaden sposób nie naruszyła zasad współżycia społecznego, bowiem zgodnie z zawartą umową o pracę wypełniała swoje codzienne obowiązki w miejscu pracy, w ustalonych godzinach, na sprzęcie pracodawcy, zgodnie z jego wytycznymi, za wynagrodzeniem, które w pełni odpowiadało zarówno randze wykonywanych przez nią czynności, jak i posiadanych wyjątkowo wysokich umiejętności prawniczych w dziedzinach pożądanych na rynku pracy. Wysokość tego wynagrodzenia w pełni odpowiadała również wysokości wcześniej osiąganych przychodów, a nawet była niższa.
W skardze kasacyjnej od ww. wyroku organ rentowy zarzucił, że działanie stron, jako sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, było nieważne.
