"Bambinizacja" utrudnia rozumienie zwierząt. Lekarka weterynarii o rozmowach z czworonogami

W jaki sposób najczęściej próbują się skomunikować z człowiekiem i jak możemy im w tym pomóc? 

Lek. wet. Katarzyna Trojanowska: Oczywiście, że rozmawiają, a w zasadzie próbują się porozumieć. Najlepiej dzieci dają sobie z tym radę. Jeśli potrzebują więzi ze zwierzęciem i są wrażliwe, to zazwyczaj nawiązują z nim świetny kontakt. Często lepszy niż my, dorośli.

W przeciwieństwie do ludzi zwierzęta nie używają do porozumiewania się — a w zasadzie rzadko używają - głosu do. Korzystają głównie z tzw. mowy ciała, czyli sposobu, który jest obcy naszej świadomości. Jakkolwiek my ludzie również go nieświadomie używamy — niestety często w sprzeczności z tym, co mówimy. Dlatego ludziom trudno jest porozumiewać się ze zwierzętami, ponieważ z jednej strony jesteśmy dla nich źródłem szumu informacyjnego (gadamy i gadamy), a z drugiej strony nasze ciało „mówi” co innego niż usta. Dochodzi do tego jeszcze oczywiście szerzący się coraz bardziej „bambinizm”, czyli postrzeganie świata zwierząt jako Disneyowskiej bajki, w której niedźwiadki kochają sarenki, wilki opiekują się kurczątkami, a wszystko jest słodkie i cudowne. Aby móc udzielać pomocy braciom mniejszym, trzeba mieć wiedzę. Niestety nie znając języka danego gatunku, nie jesteśmy w stanie nikomu pomóc, a już najmniej sobie. Musimy też przestać interpretować zachowania zwierząt jak nasze ludzkie, czyli „uczłowieczać” czworonogi. Pies czy kot to nie synuś ani córcia, a takie podejście jest niestety coraz bardziej szerzącą się manierą. Możliwości pozyskania wiedzy jest mnóstwo, jedynie nasze podejście do tematu może być tu ograniczeniem. Wyciąganie rąk do wszystkiego, co chcemy poznać, jest ludzką cechą. Czasem jednak trzeba zastanowić się, jak jest to postrzegane przez inne gatunki. Nierzadko, a w zasadzie najczęściej jest dla nich atakiem czy agresją. Jeśli chcesz, żeby ktoś obcy cię polubił, to nie rzucasz się od razu do głaskania go po głowie. A tak zachowujemy się, widząc za płotem konia, psa czy koziołka.

Nie dziwmy się więc, jeśli dostaniemy w odpowiedzi przysłowiowego „kopa”, a w najlepszym wypadku ktoś skuli głowę i będzie się odsuwał.

Obserwacja i ostrożność również wiele ułatwią. Co sprawia, że zwierzę czuje się ze mną dobrze? Jak pokazuje mi, co czuje? Jak nosi wtedy uszy, jak merda ogonem? Co na przykład znaczy merdający poziomo ogon u psa, a co zadarty do góry, poruszający się sztywno? Czy to ten sam przekaz? Nie. Co to znaczy, że pies wpycha się pomiędzy ściskających się ludzi ? Na pewno nie to, że też chce być „ukochany”. Patrz uważnie, jak zachowuje się pies czy kot kiedy czuje dyskomfort, a jak wtedy, kiedy jest zadowolony. Zastanów się, jak podchodzić do konia, a jak zajmować się ptakiem ozdobnym.

Spokój i opanowanie – a więc nasz stan psychiczny - to dla zwierząt bardzo ważne źródło sygnałów. Wewnętrzne rozedrganie i niestabilność psychiczna jest wielkim kłopotem dla naszych zwierząt. W ich świecie osobnik rozchwiany psychicznie nie będzie nigdy na górze drabiny, będzie zawsze gdzieś nisko w hierarchii. Może otrzymać od stada potrzebne wsparcie, ale nie będzie brany pod uwagę w sytuacji, gdzie trzeba podejmować decyzje.

Czy sposoby, w jaki zwierzęta próbują komunikować się z otoczeniem, są zależne od ich gatunku? Czy któreś z nich są bardziej „ekstrawertyczne” niż pozostałe? A może zależy to od indywidualnego charakteru zwierzęcia?

Oczywiście to zależy od gatunku. Inaczej wyrazi swoje niezadowolenie koń, inaczej kot. Np. kiedy kot ociera się o nogi człowieka, to jego intencją jest oznaczenie go jako przynależących do znanego mu i oswojonego otoczenia. Intencją psa może być domaganie się naszej uwagi czy interakcji, a intencją konia może być po prostu przesunięcie nas dalej od siebie. Najbardziej związanym z nami gatunkiem są psy. To zwierzęta, które przez tysiące lat „rozpracowywały” nas ludzi, naszą mimikę i mowę ciała. Dlatego tak łatwo wiążą się z nami i tak często są przez nas traktowane jak lek na nasze problemy, co im nie zawsze na zdrowie wychodzi — niestety. Są jeszcze rasy bardziej i mniej skłonne do interakcji z człowiekiem, no i oczywiście charakter też jest tego składową.

Katarzyna Trojanowska

Foto: Archiwum prywatne

Obecnie trwa kampania społeczna przypominająca, iż zwierzę nie jest odpowiednim prezentem pod choinkę. Jest to w końcu żywa istota, którą należy się opiekować i zaspokajać jej potrzeby. Czy jednak faktycznie żelazną regułą jest ta, która mówi, że nie należy nigdy ofiarowywać zwierząt jako prezentu? Może jednak zdarzają się okoliczności, które sprawiają, iż decyzja podarowania takiego prezentu będzie słuszna?

Nigdy i w żadnym wypadku! Nie wolno tego robić, a już na pewno nie robić tego jako niespodzianki. Nie jest prezentem zakup np. psa w rodzinie, jeśli taką decyzję wspólnie podjęli domownicy. Poza niewątpliwą przyjemnością z posiadania szczenięcia w domu, jest jeszcze do przerobienia cała procedura wychowawcza, wymagająca czasu i cierpliwości. I to procedura wymagająca rozpoczęcia jej natychmiast, bo okres, jaki mamy na wychowanie szczeniaka, to tak naprawdę pierwszy tydzień pobytu w nowym domu, potem to już jedynie odpracowujemy nieświadomie popełnione błędy.