Wygląd księżnej Kate sugeruje, że nie jest leczona tylko chemioterapią? "Istnieje obawa..."

W zależności od rodzaju nowotworu, stopnia jego zaawansowania, momentu wykrycia, a także wielu indywidualnych czynników występujących u danego pacjenta, zespół medyczny dobiera odpowiedni sposób leczenia. Nowoczesne metody dostępne w terapii onkologicznej pozwalają wyeliminować wiele skutków ubocznych oraz przeprowadzić terapię w sposób niemal niezauważalny dla pacjenta. Na czym one polegają i z jakim ryzykiem się wiążą? Na te pytania odpowiada dr hab. n. med. Bożena Cybulska-Stopa, prof. PWr, kierownik Oddziału Onkologii/Chemioterapii oraz Lekarz Naczelny ds. Onkologii Klinicznej, Dolnośląskie Centrum Onkologii Pulmonologii i Hematologii we Wrocławiu.

Jakie metody walki z chorobami onkologicznymi są obecnie dostępne?

Leczenie onkologiczne ma trzy filary: leczenie chirurgiczne, czyli miejscowe, polegające na usunięciu procesu nowotworowego; radioterapia, będąca również leczeniem miejscowym, polegającym na napromieniowaniu guza promieniami X, w wyniku których następuje martwica zmiany. Trzecim filarem jest leczenie systemowe – ogólnoustrojowe, w trakcie którego podawana jest substancja, rozchodząca się z naczyniami krwionośnymi po całym organizmie. Ponieważ jest to leczenie oddziałujące na cały organizm, jego skutki uboczne mogą być rozległe. Podana substancja dociera właściwie do każdej komórki, więc toksyczność może dotyczyć wielu organów. Chirurgia i radioterapia osiągnęły swoje możliwości – oczywiście są stale udoskonalane: mamy chirurgię robotową, coraz bardziej precyzyjną radioterapię – natomiast sposób działania pozostał ten sam. Z kolei w leczeniu systemowym zmieniła się koncepcja terapii: mamy klasyczną chemioterapię polegającą na podaniu do organizmu leku (doustnie, dożylnie), który blokuje cykl komórkowy i niszczy dzielącą się komórkę nowotworową. Komórki nowotworowe szybko się dzielą, więc jeśli znajdują się w fazie podziałów, to podając leki cytostatyczne, niszczymy proces nowotworowy. Ale w organizmie jest więcej komórek, które są w stałych podziałach, jak np. szpik kostny, gdzie produkowane są krwinki. Inną toksycznością chemioterapii jest wypadanie włosów w trakcie leczenia. Nie dotyczy to wszystkich pacjentów, natomiast u większości z nich, poddających się chemioterapii, takie działanie uboczne ma miejsce.

Czytaj więcej

Zdrowie

Koniec ery czerniaka złośliwego. Rewolucja w profilaktyce groźnego nowotworu

Pierwsza spersonalizowana szczepionka przeciwko czerniakowi jest obecnie testowana w Wielkiej Brytanii. Kto poddał się szczepieniu i czym nowy lek różni się od dotychczas dostępnych?

Jakie inne skutki uboczne chemioterapii mogą występować u pacjentów?

W pierwszej kolejności należy wspomnieć o układzie krwiotwórczym, ponieważ komórki krwi stale się dzielą. Podanie cytostatyku będzie uszkadzało komórki tego układu, co może prowadzić do spadku odporności, niedokrwistości, czyli anemii lub zaburzeń krzepnięcia. Również komórki przewodu pokarmowego ulegają stałej odnowie, co prowadzi do powstania nadżerek, owrzodzeń czy biegunek. Uszkadzane są również komórki rozrodcze, co może być przyczyną bezpłodności. To są najczęstsze toksyczności chemioterapii związane z podziałami komórek nowotworowych. Częstymi objawami są też nudności i wymioty, choć obecnie mamy bardzo dobre leki, które pozwalają te dolegliwości zminimalizować. Należy zaznaczyć, że cześć toksyczności jest specyficznych dla określonego chemioterapeutyku.

Od czego zależy to, w jaki sposób pacjent zareaguje na daną terapię?

Od osobniczej wrażliwości, wieku, chorób dodatkowych, stanu ogólnego. Np. toksyczność hematologiczna wystąpi u większości pacjentów poddawanych chemioterapii. U części pacjentów będą to tylko niewielkie zaburzenia, ale u części możemy spodziewać się poważnych zaburzeń, które mogą prowadzić nawet zgonu. Dlatego przed każdym podaniem chemioterapii pacjent jest poddawany kontroli krwi.

Czy oprócz chemioterapii są dostępne inne metody leczenia nowotworów?

Oczywiście, jest jeszcze immunoterapia inhibitorami punktów kontrolnych, mająca zupełnie inny mechanizm działania. Nie działa bezpośrednio na komórkę nowotworową, natomiast powoduje, że własna odporność chorego jest aktywowana. W wielkim skrócie, można powiedzieć, że w przypadku procesu nowotworowego, który wymyka się spod kontroli, limfocyty nie widzą komórek nowotworowych i dlatego choroba się rozwija. Powstała więc nowa koncepcja, polegająca na stymulowaniu układu odpornościowego tak, by właśnie tę komórkę nowotworową zobaczył. Mamy tutaj świetne efekty terapeutyczne, polegające między innymi na reemisji niektórych, nawet dotychczas nieuleczalnych nowotworów. Istnieje jednak ryzyko, że układ odpornościowy będzie aktywowany zbyt mocno i zaczyna się obracać przeciwko gospodarzowi. Rozwijają się wówczas toksyczności z autoagresji, które mogą dotyczyć każdego narządu. Najczęściej uszkadzany jest układ endokrynologiczny, czyli dochodzi do niedoczynności lub nadczynności tarczycy, przysadki mózgowej lub innych narządów.

Czytaj więcej

Zdrowie

Nowe testy krwi będą wykrywać raka. Co zastąpią?

Naukowcy są zdania, że komórki nowotworowe można wykryć za pomocą testów krwi, nawet zanim pojawią się symptomy choroby. Czy jest to możliwe? Eksperci wyjaśniają.

Co decyduje o wyborze sposobu leczenia dla poszczególnych pacjentów?

Jest to kwestia podjętych badań, ale i udowodnionej skuteczności w leczeniu konkretnych nowotworów, na przykład w przypadku czerniaka właściwie rezygnuje się już z chemioterapii. Stosujemy w tej grupie chorych immunoterapię lub trzeci rodzaj leczenia – leczenie ukierunkowane molekularnie. Polega ono na podaniu leków, które działają na komórki posiadające określone mutacje.

W zależności od rodzaju nowotworu, stopnia zaawansowania czy momentu jego wykrycia wybiera się sposób leczenia. Czy zatem odpowiednio dostosowana terapia może nie wywołać takich drastycznych zmian w ogólnym samopoczuciu i wyglądzie pacjenta?

Dążymy do tego, aby leczenie było dobierane do określonego typu nowotworu. Obecnie wykonujemy oznaczenia molekularne w komórkach nowotworowych, co pozwala na zastosowanie leczenia odpowiednio do profilu danego nowotworu. W chwili obecnej nie możemy dobrać skutecznej terapii, jeśli nie wykonamy odpowiednich badań molekularnych. Dzięki temu wiemy z jakim podtypem raka mamy do czynienia i czy należy zastosować leczenie doustne (tabletki), leczenie dożylne (np. immunoterapię) czy chemioterapię. Natomiast każda z tych terapii ma swoje toksyczności, które są różne dla różnego rodzaju terapii. To, że się u kogoś rozwinie toksyczność, jest często wrażliwością osobniczą. Część pacjentów otrzymuje immunoterapię przez kilka lat i w ich przypadku jest to skuteczne leczenie bez żadnych skutków ubocznych. U innych wystąpią bardzo poważne objawy do zgonu włącznie. Cały czas szukamy czynników predykcyjnych, które określą, dlaczego u kogoś rozwija się toksyczność, a u innej osoby nie, dlaczego u jednego pacjenta terapia działa, a u innego nie.

Wśród wielu znanych osób – choć oczywiście nie wiemy, jakiemu leczeniu są poddawane –  można jednak zaobserwować różny przebieg choroby nowotworowej. U Shannen Doherty, która przegrała walkę z nowotworem, skutki leczenia onkologicznego były widoczne. U księżnej Kate właściwie brak jakichkolwiek zewnętrznych objawów ciężkiej choroby. Jakie czynniki mogą mieć na to wpływ?

Dlaczego mówimy, że przegrała walkę, proszę zobaczyć, jak długo była leczona. Jest wiele chorób, których nie możemy wyleczyć, a pacjenci z nimi żyją i normalnie funkcjonują. Podobnie jest z chorobą nowotworową. Jeśli nie możemy wyleczyć kogoś z choroby nowotworowej, chcemy, żeby była to choroba przewlekła. I tutaj staramy się tak prowadzić pacjenta, żeby skutki terapii onkologicznej były jak najmniejsze.

Czy nowotwory umiejscowione w jamie brzusznej mogą być leczone w opisany przez panią profesor sposób, czyli nie chemioterapią, a metodami nowoczesnymi?

Tak. Teraz łączymy immunoterapię z chemioterapią, immunoterapię z leczeniem ukierunkowanym molekularnie, co znacznie poprawiło wyniki leczenia chorych na nowotwory. Zawsze jednak istnieje obawa, że łącząc terapie, możemy zwiększyć toksyczność leczenia.

Czytaj więcej

Styl życia

Księżna Kate na trybunach finału Wimbledonu. "Jak dobrze tu wrócić!"

Zgodnie z zapowiedzią, księżna Kate pojawiła się na finale Wimbledonu. Jak publiczność zareagowała na jej obecność i kto jej towarzyszył?

Jeśli nawet księżna jest poddawana chemioterapii, to być może leczenie jest to łączone z inną terapią i nie ma aż tak drastycznych skutków widocznych gołym okiem?

Część pacjentów w ogóle nie odczuwa żadnych skutków chemioterapii, co nie oznacza, że nie będzie ona działać. U części chorych objawy niepożądane pojawiają się bardzo wcześnie, inni mają je odsunięte w czasie. Trudno jednoznacznie powiedzieć, jak jest w tym przypadku. Natomiast immunoterapia ma inny profil toksyczności niż standardowa chemioterapia, często toksyczności te nie są widoczne.