Dyskusja o tym, jaki wpływ na rozwój kariery naukowców ma habilitacja, toczy się w Polsce właściwie od zawsze. Dotychczas w debacie, o której mowa, korzystano przede wszystkim z subiektywnych opinii, indywidualnych przekonań lub nawiązań do historycznych epizodów. Doktorzy habilitowani Natalia Letki i Piotr Sankowski, chcąc dostarczyć zainteresowanym tematem „twarde argumenty” do rozmowy, podjęli się wspomnianych badań.
- Chcieliśmy zrozumieć, jaki ogólny wpływ ma ta procedura na kariery naukowców wszędzie tam, gdzie występuje — mówi naukowczyni.
- Jest bardzo obszerna literatura, w której analizuje się przypadki poszczególnych krajów z habilitacją i wskazuje na jej negatywne skutki — m.in. na wysoki poziom wsobności czy słabą pozycję zawodową młodych ludzi i kobiet. Nasze badanie ze względu na zastosowaną metodologię (wykorzystanie tzw. Big Data) dostarcza ilościowego potwierdzenia wniosków formułowanych przez innych naukowców — dodaje dr hab. Piotr Sankowski.
Habilitacja hamuje karierę naukową?
Polscy badacze przeprowadzili analizę karier 2,7 mln uczonych z obszaru nauk ścisłych i technicznych z 45 krajów. Habilitacja, czyli stopień naukowy między stopniami doktora i profesora funkcjonuje w około połowie z nich; oprócz Polski, np. w Niemczech, Francji i Włoszech — nie ma jej natomiast m.in. w Wielkiej Brytanii i USA. Opracowania zebranych danych pokazały, że w państwach, w których naukowcy muszą starać się o tytuł doktora habilitowanego, wzrost produktywności naukowej jest wyraźnie słabszy. Habilitacja oznacza uwikłanie w długie procedury, a przed jej zdobyciem ludzie nauki mają ograniczoną niezależność. Dotyczy to zwłaszcza kobiet, których rozwój naukowy jest wyraźnie słabszy niż rozwój badaczek w krajach bez habilitacji.
Wyniki podjętych analiz wskazują też, że choć luka płciowa (gender gap) wśród osób zajmujących się nauką jest mniejsza w krajach, gdzie występuje habilitacja niż w pozostałych, to rozwój naukowy mierzony liczbą i jakością publikacji jest w nich słabszy. Ten efekt dotyczy jednak niemal wyłącznie kobiet. O ile wśród mężczyzn praca w systemie wymagającym habilitacji nie ma istotnego wpływu na produktywność naukową, w przypadku badaczek widać, że system wymagający habilitacji znacznie spowalnia ich rozwój w porównaniu z koleżankami po fachu z krajów, w których habilitacji nie ma: w 15 roku kariery naukowej ich produktywność jest 2.6 razy większa niż w 2 roku, podczas dla kobiet w systemach bez habilitacji ten wskaźnik wynosi 4.6, a dla mężczyzn w systemach z habilitacją – 4.5.
