Niedoskonałości - TAK, ale tylko z filtrami. Ekspertka o wizerunku kobiet w filmie i reklamie

– Kiedy byłam młodsza, mój agent otrzymywał telefony z pytaniem: „Jak jej waga?” Nie żartuję – wspomina Kate Winslet w jednym z udzielonych ostatnio wywiadów. – Cieszę się, że ta tendencja powoli się odmienia – dodaje aktorka. O tym, jak postrzegane są kobiety w świecie filmu, jak pokazuje się je w reklamach i czy rzeczywiście można zaobserwować przełom w tym zakresie, mówi dr Małgorzata Bulaszewska, kulturoznawczyni USWPS, która prowadzi badania nad wizerunkiem kobiety w sieci i poza siecią oraz wpływie stereotypów na postrzeganie wizerunku kobiet.

Przed erą Facebooka i Mety

Postrzeganie kobiet w konkretny sposób oraz nieustanne ocenianie ich urody jest kwestią uwarunkowaną kulturowo. Choć kanony atrakcyjności zmieniają się, to jednak istnieją pewne cechy wyglądu, na które mężczyźni zwracali uwagę u kobiet od zawsze. – Kobieta musiała mieć rozłożyste biodra, żeby była dobrą matką i to właśnie pod tym względem mężczyzna dobierał sobie partnerkę – wyjaśnia dr Bulaszewska. – Aby odgrywać rolę matki, kobieta musiała mieć do tego warunki, by rodzić dużo dzieci, być dobrą matką, mieć siłę się nimi opiekować i wychować jak najliczniejsze potomstwo. No i tak nam zostało, mimo akulturacji, jaką przeżyliśmy przez setki lat od momentu wyjścia z jaskiń, dalej tak trochę siebie oceniamy. Współcześnie robimy to może w sposób mniej uświadomiony. Mężczyźni patrzą na kobiety jednak przez pryzmat obiektu seksualnego, niektórzy przez pryzmat przyszłej matki czy żony – wymienia kulturoznawczyni.

Dokładnie ten cel: ocena i komentowanie wyglądu kobiet, przyświecał Markowi Zuckerbergowi, gdy tworzył pierwszą wersję aplikacji znaną później na świecie jako Facebook, a obecnie Meta. – W pierwszej wersji była to aplikacja do oceniania studentek z college’u, jego koleżanek – zwraca uwagę dr Bulaszewska. – Była to bardzo seksistowska, a nawet powiedziałabym, obrzydliwa ocena: ta się do niczego nie nadaje i wygląda, przepraszam za określenie, jak pasztet, więc dostaje jedynkę. A ta jest mega laską i dostaje dziesiątkę. Czyli nawet w dziedzinach, które, jak się wydaje, nie mają z wyglądem nic wspólnego, bo przecież technologia rozwija się innym rytmem, to jednak pierwsza rzecz, która później przekształciła się w Facebooka, to taka stronka, na której koleżanki z college’u były przez kolegów i samego Marka Zuckerberga oceniane w taki niefajny sposób – konstatuje dr Bulaszewska.

Farmaceutyki i ubezpieczenia

Choć współcześnie wielu młodych mężczyzn otwarcie deklaruje, że postrzega kobiety nie tylko przez pryzmat wyglądu, ale liczą się też cechy charakteru i wartości przez daną osobę reprezentowane, to jednak w świecie reklam nadal królują pewne stereotypowe ujęcia kobiet. – Współczesne reklamy pokazują kobietę w dwóch kategoriach ról: kobieta tradycyjna i kobieta nowoczesna – wyjaśnia dr Bulaszewska. – Ta pierwsza pokazywana jest jako osoba przeciętnej urody. Jednak trzeba podkreślić, że nie mamy już współcześnie na ekranach osób zaniedbanych. Nawet przy okazji reklamy farmaceutyku, w której mama wchodzi do pokoju córki i mówi, że musi dziś wziąć wolne, bo jest chora i zakatarzona, to jednak w tym stanie wcale tak źle nie wygląda: ubrana wprawdzie w strój domowy, ale porządny, ma zadbany makijaż i fryzurę. Więc kobiety nie są niechlujne, natomiast w tej kategorii kobiety domowej nie są też specjalnie atrakcyjne. Reklamują farmaceutyki, środki czystości, pralki i inne urządzenia gospodarstwa domowego. Raczej nie pojawiają się w reklamach ubezpieczenia. Ubezpieczenia, czy to na zdrowie, czy samochodu, czy czegokolwiek innego, zwykle są reklamowane przez drugą grupę kobiet, tych nowoczesnych. Koniecznie takich, które muszą podobać się mężczyznom. I one są albo zaradne zawodowo, albo przedstawione jako tradycyjny obiekt pożądania seksualnego. Zwykle są bardzo szczupłe, sporo młodsze niż wskazywałoby na to stanowisko, w jakim są obsadzane. Szczupłość, figura, wygląd zewnętrzny są tam zawsze bardzo podkreślane. Jeśli bohaterka reklamy ma decydować, gdzie wysłać dziecko do szkoły, czy jakie kupić ubrania lub kosmetyki, to zwykle w takiej roli obsadzane są kobiety z tej tradycyjnej kategorii – doprecyzowuje dr Bulaszewska.

Wyjątkiem jest kampania jednej z popularnych marek kosmetycznych, która prezentuje kobiety w ich różnorodności – Ta marka zdecydowanie się wyłamuje i nie pokazuje kobiet w sposób sztampowy – podkreśla kulturoznawczyni.

Czytaj więcej

Moda

Tydzień mody w Nowym Jorku. Projektantka zaprosiła na wybieg wyłącznie kobiety 40+

Na pokazie kolekcji Batshevy Hay w trakcie zakończonego właśnie tygodnia mody w Nowym Jorku nie było miejsca na ageizm. Nowojorska projektantka zaprosiła na wybieg kobiety takie jak ona sama – czyli po czterdziestce.

Kobieta jako obiekt seksualny

Oprócz reklam, w których odgrywanym przez kobiety bohaterkom przypisuje się konkretne role – matek, farmaceutek czy agentek ubezpieczeniowych – istnieją i takie, w których kobiety są przedstawione wyłącznie jako obiekt seksualny w celu zaprezentowania produktu adresowanego do innego odbiorcy. – Swojego czasu marka Dolce&Gabana wypuściła reklamę dżinsów dla mężczyzn – przywołuje dr Bulaszewska. – Kobieta jest tam przedstawiona w pozycji podległej. Scena rozgrywa się na plaży, ona jest w kostiumie i leży z uniesionymi biodrami. Nad nią pochyla się chłopak z gołym torsem, mający na sobie dżinsy. Innym takim rażącym przykładem jest polska reklama zakładu pogrzebowego, emitowana tuż przed rokiem 2000. Trumny reklamowały kobiety bardzo roznegliżowane albo w bieliźnie lub nawet w bieliźnie sado-maso, młode dziewczyny. Obecnie taka reklama nie miałaby racji bytu – konstatuje kulturoznawczyni.

Plus size pod kontrolą, dojrzałość z filtrem

Nowością w świecie reklam jest uwzględnienie wśród modelek kobiet plus size – Zwykle są to jednak kobiety młodsze – zaznacza dr Bulaszewska. – Pojawiają się też panie dojrzałe, choćby Helena Norowicz. Reklamy z nią są przepiękne, jednak na takie kampanie decydują się nieliczne marki. W kampanii jednej z marek biżuteryjnych pojawiła się Małgorzata Kożuchowska. Jednak nawet jeśli polskie reklamy pokazują kobiety, które nie są już takimi modelkami-nastolatkami, to zwykle nie rezygnuje się z filtrów upiększających. Zaprezentowane panie mają bardzo gładkie cery, co jednak nawet przy korzystaniu z różnorodnych zabiegów odmładzających nie jest do końca możliwe, ponieważ istnieją pewne biologiczne uwarunkowania, których się nie wyeliminuje. Oczywiście żyjemy dłużej, bo się lepiej odżywiamy, bo się ruszamy, ale mimo wszystko skóra się starzeje i nie ma możliwości, aby na twarzy kobiety nie pojawiły się choćby mimiczne zmarszczki. Wydaje mi się, że to znów jest niezbyt fajne: jeśli już mamy ten świat, nazwijmy go, luksusu, świat premium, to musimy być szczupłe, przepiękne, bez zmarszczek i bardzo fit – wymienia dr Bulaszewska.

Sukces po 70

Jak zauważa kulturoznawczyni USWPS, kino nieco odchodzi od stereotypowego ujęcia kobiet, co można zaobserwować kilku w produkcjach nominowanych do tegorocznych Oscarów. – Bardzo dobrym przykładem jest film Nyad, w którym tytułowa bohaterka o takim nazwisku (w tej roli Annette Bening – przyp. red.), wcześniej jako młoda dziewczyna, chciała przepłynąć za jednym podejściem 177 kilometrów z Kuby na Florydę przez otwarty ocean – opowiada dr Bulaszewska – Oczywiście wiadomo, że nie jest w oceanie sama, obok płynie statek i są osoby, które dbają o jej bezpieczeństwo. Jednak celem jest, aby główna bohaterka nie wychodziła z wody, czego w młodym wieku nie udało się jej osiągnąć. Sukces przyszedł dopiero, gdy była już 70-latką i to też nie przy pierwszej, ale przy jednej z kolejnych prób. Ćwiczyła ciało, żeby było sile, ćwiczyła też umysł. Świetnie została pokazana główna bohaterka: jest po prostu trochę zgryźliwym, niefajnym człowiekiem. Przedstawiona jest trauma, którą przeżyła w dzieciństwie. Co najważniejsze, podkreślono, że można spełniać marzenia niezależnie od wieku. Jednak warunek jest taki, że trzeba do tego dążyć i ćwiczyć. Nie poddawać się mimo nieudanych prób. Fantastycznie jej partneruje kolejna dojrzała aktorka, Jodie Foster, w roli przyjaciółki – dodaje dr Bulaszewska.

Kolejny film, również nominowany do Oscara, przełamujący stereotypy na temat kobiecej bohaterki, to Anatomia Upadku, z niemiecką aktorką Sandrą Hüller w roli podejrzanej o morderstwo męża Sandry Voyter – Główna bohaterka jest osobą niezależną, nowoczesną, ale nie ma wcale jakiejś oszałamiającej urody – zauważa dr Bulaszewska – Nawet powiedziałabym, że jest mało atrakcyjna fizycznie. Jest natomiast atrakcyjna intelektualnie. Co więcej, jest na tyle wyzwolona, że śmiało mówi o swoich potrzebach seksualnych, także w tej trudnej sytuacji, kiedy jest posądzona o zabicie męża. Przyznaje, że jest biseksualna, co od raz skazuje ją na potępienie. Co więcej, w jednej ze scen retrospekcji, podczas rozmowy z mężem, ona mu się otwarcie przeciwstawia. Mąż zarzuca jej, że jest nadmiernie skoncentrowana na swojej karierze i brakuje w tym wszystkim miejsca dla niego oraz dla ich syna. Bohaterka tymczasem mówi otwarcie, że ma prawo się rozwijać. Bardzo kocha męża, bardzo kocha syna, natomiast stawia na siebie. Musi mieć coś dla siebie, możliwość rozwoju i czas na własne zajęcia: czy to na pisanie, czy na czytanie. Jest to ciekawe podejście, ponieważ zazwyczaj w filmach to nie wybrzmiewa – podkreśla kulturoznawczyni.

Czytaj więcej

Nauka

Po kim dziedziczymy urodę? Genetyczka wyjaśnia skomplikowany mechanizm

Powszechnie panujące przeświadczenie, jakoby przystojni mężczyźni przekazywali urodę swoim córkom, natomiast synowie dziedziczyli cechy zewnętrzne zarówno po matce, jak i ojcu, ekspertka uważa za uproszczenie. Okazuje się, że w kontekście urody, dziedziczenie cech jest złożone.