Polski smog bardziej szkodliwy od innych i szczególnie niebezpieczny dla kobiet. Wyniki badania

Naukowcy z Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku odkryli, że mieszanka szkodliwych związków chemicznych, którą wdychamy z powietrzem, jest w Polsce bardziej trująca niż w innych miejscach świata, a najmocniej szkodzi kobietom w młodym i średnim wieku.

Publikacja: 05.02.2024 10:59

Polski smog różni się od smogu londyńskiego, kalifornijskiego czy pyłów znad Sahary zarówno składem,

Polski smog różni się od smogu londyńskiego, kalifornijskiego czy pyłów znad Sahary zarówno składem, warunkami atmosferycznymi, w których powstaje oraz skutkami zdrowotnymi.

Foto: Adobe Stock

W badaniu, o którym mowa, przeanalizowano dane 8 mln mieszkańców z pięciu wschodnich województw pod kątem wpływu zanieczyszczeń powietrza na choroby układu krążenia - ostre zespoły wieńcowe oraz udary niedokrwienne.

Smog powoduje choroby — badanie i dowody

Badanie jako część większego projektu zostało rozpoczęte w ubiegłej dekadzie i miało charakter obserwacyjny. Stopniowo zwiększano jego zasięg. W końcu w 2020 roku objęło ono zasięgiem cała Polską Wschodnią.

- Analiza przebiegała dwutorowo, z jednej strony analizowaliśmy dzienne liczby nowych zachorowań na ostre zespoły wieńcowego oraz udary mózgu oraz zgony z przyczyny sercowo-naczyniowych w każdej z 709 gmin na terenie objętym badaniem — tłumaczy dr hab. n. med. Łukasz Kuźma z Kliniki Kardiologii Inwazyjnej na Uniwersytecie Medycznym w Białymstoku. - Z drugiej strony we współpracy z Instytutem Ochrony Środowiska — Państwowym Instytutem Badawczym przy użyciu danych z obrazowania orbitalnego oraz lokalnych stacji pomiarowych, określaliśmy dzienne narażenia na zanieczyszczenie powietrza w każdej z analizowanych gmin. W analizach statystycznych, uwzględniając lokalne warunki socjoekonomiczne, atmosferyczne i  trendy długoterminowe, oceniliśmy, czy na chorobowość i śmiertelność sercowo-naczyniową wpływał poziom zanieczyszczenia powietrza. Sprawdziliśmy zarówno to, czy krótkotrwały nagły wzrost poziomu pyłów zwieszonych działa jako czynnik spustowy dla ostrych stanów kardiologicznych, jak i to, czy długotrwałe narażenie powoduje zwiększenie liczby zachorowań - dodaje. 

W analizowanym okresie zarejestrowano 146 262 przypadki udaru niedokrwiennego mózgu oraz 139 697 zawałów mięśnia sercowego, z przewagą kobiet w przypadku udarów mózgu. W całej populacji główne składki polskiego smogu, czyli pyły zawieszone (PM2.5) oraz B(a)P (wielopierścieniowy węglowodór aromatyczny powstający w wyniku niecałkowitego spalania materii organicznej w temperaturach od 300 °C do 600 °C), zwiększały ryzyko wystąpienia udaru mózgu w dniu narażenia odpowiednio o 2,4 proc. i 1 proc. oraz zawału mięśnia sercowego do 5 proc. w przypadku pyłów zawieszonych i 1 proc. w przypadku B(a)P. Wyniki podawane są do wzrostu o 10 ug/m3 dla PM2.5 oraz 1 ng/m3 dla B(a)P.

Młodsze osoby oraz kobiety były bardziej narażone na działanie tych zanieczyszczeń - o ponad 5 proc.

Odsetek ostrych zespołów wieńcowych oraz udarów, jakie można wiązać ze smogiem, wynosi maksymalnie do 12.7 proc. Przy redukcji poziomu do norm zalecanych przez WHO można by unikać 3.9 do 9.9 proc. W odniesieniu do przeprowadzonych badań oznacza to, że możliwe byłoby uniknięcie 11 331 udarów oraz 12 019 zawałów serca (czyli niemal co 12 przypadku).

Polski smog różni się od innych

Polski smog różni się od smogu londyńskiego, kalifornijskiego czy pyłów znad Sahary zarówno składem, warunkami atmosferycznymi, w których powstaje oraz skutkami zdrowotnymi.

Smog londyński powstaje w niżowych warunkach pogodowych z emisją tlenku węgla, dwutlenku siarki i pyłu, smog kalifornijski, który jest fotochemiczny, występuje w ciepłych miesiącach i zawiera tlenki azotu, węglowodory i ozon, głównie z samochodów, natomiast zanieczyszczenia napływowe znad Sahary, które również obserwowane są w Polsce to głównie pyły piaskowe o duże średnicy.

Czytaj więcej

"Pozywam smog". Sprawa Grażyny Wolszczak zmieniła podejście wymiaru sprawiedliwości do roszczeń obywateli

Polski smog to smog pyłowy składający się w szczególności z ultradrobnych pyłów zawieszonych oraz węglowodorów aromatycznych, który powstaje zimą, w odróżnieniu od smogu londyńskiego charakteryzuje się brakiem podwyższonych stężeń dwutlenku siarki. Polski smog jest zauważalny głównie wtedy, gdy mamy do czynienia z mroźnym wyżem, który przynosi zimne powietrze, a Słońce ogrzewając atmosferę, tworzy warunki inwersji, sprzyjające rozwojowi smogu.

Ponadto warto pamiętać, że polski smog to nie tylko kojarzone przesz nasz duże aglomeracje i zakorkowane miasta, ale również małe wsie i miasteczka, na których w szczególności obserwujemy to zjawisko. Jak udowodniono w omawianym badaniu, polski smog gorzej wpływa na układ sercowo-naczyniowy niż innych typy smogu. Ponadto efekty jego oddziaływania na populacje o niższym statusie socjoekonomicznym i mniejszym kapitale kulturowym są wyraźniej zauważalne, ponieważ dochodzi do zjawisk addycji (przyłączania jednej cząsteczki do drugiej). Wiele czynników działa wtedy równocześnie, co zwiększa efekt działania poszczególnych.

Polski smog — jak skutecznie zapobiegać problemowi?

- My postulujemy oddolne podejście i stawiamy głównie na edukację i to zarówno skierowaną do wszystkich obywateli i obywatelek naszego kraju, ale również do osób pracujących w sektorze opieki zdrowotnej. Świadomość zagrożeń oraz narzędzi zapobiegania narażeniu na zanieczyszczenie powietrza wydaje się kluczowa i na pewno wpłynie na działania decydentów — mówi dr hab. n. med. Łukasz Kuźma. - Jedną z naszych idei jest zmiana zasad profilaktyki zarówno pierwotnej, jak i wtórnej. Należy pamiętać, że blisko połowa pacjentów z ostrymi zespołami wieńcowymi ma jeden klasyczny czynnik ryzyka lub nie ma go w ogóle, a w niektórych rejonach nawet co 3 ostry zespół wieńcowy jest powodowy przez czynniki środowiskowe. W naszej opinii wynika to z braku zainteresowania czynnikami środowiskowymi ze strony lekarzy i lekarek. Nasze badania mają dostarczyć dowodów, które wpłyną na krajowe i europejskie wytyczne medyczne dotyczące tych zagadnień - wyjaśnia ekspert.

Na pytanie o to, jakie indywidualne działania można podejmować w celu zabezpieczenia się przed szkodliwym działaniem smogu, specjalista zwraca uwagę na możliwości oferowane obecnie przez nowe technologie. Filtry osobiste czy domowe są znane od dawna, ale warto posiłkować się także np. aplikacjami, które teraz na bieżąco informują o poziomie zanieczyszczeń powietrza, ale już wkrótce będą przekazywały wiadomości także o tym, jak przekłada się to na zdrowie — biorąc pod uwagę wiek, płeć, choroby współistniejące czy rodzaj aktywności. Właśnie taki produkt chcą stworzyć polscy badacze — uwzględniając wyniki już przeprowadzonych badań i rozszerzając analizy na całą Europę. 

W badaniu, o którym mowa, przeanalizowano dane 8 mln mieszkańców z pięciu wschodnich województw pod kątem wpływu zanieczyszczeń powietrza na choroby układu krążenia - ostre zespoły wieńcowe oraz udary niedokrwienne.

Smog powoduje choroby — badanie i dowody

Pozostało 96% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Zdrowie
Dr hab. n. med. Inga Ludwin o szczepieniach dzieci przeciw HPV: Jestem ich 100-proc. entuzjastką
Zdrowie
Turystyka snu coraz bardziej popularna. Na czym polega i kto powinien z niej skorzystać?
Zdrowie
Zamiast leczenia, nowe własne zęby: czy to możliwe?
Zdrowie
Kobiety szybciej niż mężczyźni zapadają na chorobę alkoholową
Zdrowie
"Efekt Kate”. Wyznanie księżnej na temat choroby dało niespodziewane owoce