Program szczepień przeciw HPV w szkołach nie działa, jak należy. Rodzice pytają - nikt nie umie odpowiedzieć

Uruchomiony we wrześniu program dobrowolnych szczepień przeciw HPV w szkołach, dla dzieci w wieku od 9 do 14 lat, budzi wątpliwości rodziców i pedagogów. W największym skrócie można powiedzieć: nikt nie wie, co i jak w nim działa.

Publikacja: 08.10.2024 09:31

Prof. dr hab. n. med. Ewa Romejko-Wolniewicz: Szczepienia przeciwko wirusowi HPV wykazują największą

Prof. dr hab. n. med. Ewa Romejko-Wolniewicz: Szczepienia przeciwko wirusowi HPV wykazują największą immunogenność u osób do 15 roku życia, szczególnie gdy nie podjęły one jeszcze współżycia.

Foto: Adobe Stock

Z rozmów z rodzicami dzieci uczęszczających do warszawskich szkół podstawowych, które mogą być objęte szczepieniem przeciw HPV, dowiadujemy się, że jakiś czas temu otrzymali za pośrednictwem Librusa informację o możliwości skorzystania z ww. programu. W załączniku były cztery pliki – infografika o HPV, oświadczenie, że dziecko nie było jeszcze szczepione w tym kierunku, poradnik, jak w ogóle rozmawiać o szczepieniach i deklaracja dotycząca wyboru szczepionki – Gardasil 9 czy Cervarix. Zabrakło jednak informacji o różnicach między tymi dwoma preparatami czy wskazówek, którymi można by się kierować, dokonując ich wyboru. W wiadomości próżno szukać także podpowiedzi co do tego, gdzie zaczerpnąć języka w tej sprawie.

Szczepienia przeciw HPV w szkołach – jak to działa?

- Chciałabym zaszczepić córkę, ale nie mam kompetencji do tego, by samodzielnie zadecydować, który preparat wybrać -  mówi jedna z matek zainteresowanych sprawą i dodaje, że odpowiedzi na pytania, które stawia, nie umie udzielić nikt w szkole, do której chodzi jej dziecko. - Najpierw  telefonowałam do pielęgniarki – opowiada. - Tam dowiedziałam się, że to nie ona będzie wykonywać szczepienie i że zupełnie nie orientuje się w procedurach, ani różnicach między preparatami. Skierowała mnie do sekretariatu. Tam powiedziano mi tylko tyle, że kiedyś - nie wiadomo, kiedy – do szkoły przyjedzie tzw. zespół szczepienny, czyli lekarz i pielęgniarka, i będą szczepić zgłoszone dzieci. Co ciekawe: nie są znane terminy, w których należy złożyć deklaracje udziału dzieci w programie. Po prostu są zbierane. Kiedyś zostaną przekazane do właściwego ZOZ-u i wtedy zapewne szkoła dowie się o wizycie zespołu. Na pytanie o to, jak dokonać wyboru szczepionki, pani po dłuższym namyśle odpowiedziała, że może warto skorzystać z teleporady u lekarza pierwszego kontaktu. Zastrzegła jednak, że to jej osobista sugestia, a nie oficjalne zalecenie ujęte w programie. Dodała też, że jeśli chodzi wiadomość w Librusie, to rodzicom tylko przekazano to, co dotarło do szkoły z ministerstwa i że dla samej dyrekcji placówki wiele spraw w tej kwestii nie jest jasnych – relacjonuje. 

Aby pomóc rodzicom poszukującym odpowiedzi na pytanie, czy i czym zaszczepić dziecko przeciw HPV, poprosiliśmy o poradę prof. dr hab. n. med. Ewę Romejko-Wolniewicz specjalizującą się w profilaktyce chorób nowotworowych narządu rodnego, pracującą w warszawskim szpitalu przy Karowej.

Marta Jarosz: Słuchając relacji rodziców, których dzieci mogą wziąć udział w programie szczepienia przeciw HPV, na temat tego, jak są o tym informowani, można odnieść wrażenie, że zostali oni rzuceni na głęboką wodę. Muszą podjąć ważną decyzję, a sami czują, że nie mają do tego wystarczających kompetencji. Czy tak powinno wyglądać zachęcanie do szczepień?

Prof. dr hab. n. med. Ewa Romejko-Wolniewicz: Szczepionki Gardasil 9 i Cervarix skutecznie chronią przed zakażeniem wirusami HPV typu 16 i 18, które są głównymi typami przyczyniającymi się do rozwoju raka szyjki macicy. Skorzystanie z możliwości szczepienia przeciwko tym najbardziej rakotwórczym typom jest bardzo ważne. Wirus brodawczaka ludzkiego (HPV) powoduje około 91 proc. złośliwych nowotworów szyjki macicy, a szczepienia w systemach szkolnych, które od wielu lat są już prowadzone w innych krajach przynoszą bardzo dobre rezultaty biorąc pod uwagę odsetek osób zaszczepionych. Jako lekarze nieustannie staramy się edukować pacjentów o korzyściach płynących z profilaktyki zakażeń wirusami HPV. Decyzje związane ze zdrowiem dzieci są dla rodziców szczególnie ważne, dlatego wszelkie wątpliwości dotyczące szczepień można konsultować z ginekologiem, pediatrą czy lekarzem pierwszego kontaktu.

Jeśli chodzi o samodzielne szukanie informacji, warto sprawdzić zakładkę dotyczącą wirusa HPV w bazie wiedzy na temat szczepień stworzonej przez Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego we współpracy z Ministerstwem Zdrowia dostępną na stronie internetowej szczepienia.pzh.gov.pl. Można tam znaleźć na przykład informacje o skuteczności szczepień w systemie szkolnym prowadzonych w Australii czy samego działania szczepionek. Szczegółowych danych można szukać również na stronach internetowych Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ), Ministerstwa Zdrowia (MZ), Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) oraz Europejskiego Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC).

Jakie właściwości mają ww. preparaty i gdzie rodzice powinni szukać informacji o nich?

Najważniejszą różnicą między tymi preparatami jest ich walentność, czyli liczba szczepów wirusa HPV, przeciwko którym są skierowane. Ceravix ma chronić organizm przed dwoma typami wirusa (16 i 18), z kolei Gardasil 9 jest skierowany przeciwko dziewięciu typom HPV (16, 18, 31, 33, 45, 52, 58, 6 i 11). Aktualnie dostępne szczepionki przeciw wirusowi HPV nie zawierają cząstek DNA wirusa, a jedynie zsyntetyzowane sztucznie białko z jego otoczki. Szczepienia wywołują określone reakcje fizjologiczne, w wyniku czego organizm wytwarza przeciwciała neutralizujące, które mają za zadanie chronić go przed wniknięciem wirusa w przyszłości. Dotychczas poznaliśmy około 200 rodzajów wirusa HPV, które dzielimy na typy niskiego i wysokiego ryzyka onkogennego. Za najbardziej kancerogenne uważa się wirusy HPV typu 16 i 18, które powodują 70 proc. wszystkich zachorowań na raka szyjki macicy. Zarówno szczepionka Gardasil 9 jak i Cervarix jest skierowana przeciwko tym typom brodawczaka ludzkiego (HPV), w związku z czym można stwierdzić, że obydwie spełniają swoją rolę.

Czytaj więcej

Dr hab. n. med. Inga Ludwin o szczepieniach dzieci przeciw HPV: Jestem ich 100-proc. entuzjastką

Czym przede wszystkim się kierować, wybierając któryś z preparatów?

Z oczywistych względów wydawałoby się, że im więcej białek immonizujących, tym lepiej, jednak Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) oraz dotychczasowe badania nie wskazują na przewagę którejkolwiek z tych szczepionek w profilaktyce raka szyjki macicy. Z kolei Amerykańska agencja Centers for Disease Control and Prevention (CDC) podkreśla, że ewentualne dodatkowe korzyści wynikające z większej liczby onkogennych typów wirusa mogą odnieść kobiety. W przypadku mężczyzn wybór szczepionki ma mniejsze znaczenie, ponieważ udział dodatkowych typów HPV w powstawaniu nowotworów innych niż dróg rodnych jest jeszcze mniejszy.

W dokumentach, które otrzymywali rodzice, była m.in. deklaracja dotycząca obecności rodzica przy szczepieniu dziecka w szkole. Można przy nim być lub nie. Jaką decyzję powinno się podjąć w tej kwestii?

Z medycznego punktu widzenia nie ma to znaczenia. Aby dziecko w wieku od 9 do 14 r.ż. zostało objęte bezpłatnym szczepieniem przeciwko wirusowi HPV w szkole, jako opiekunowie prawni musimy wyrazić na to zgodę poprzez podpisanie odpowiedniej deklaracji. Obecność rodzica podczas wykonywania samego szczepienia jest dobrowolna, możemy również upoważnić do tego inną osobę – np. nauczyciela. To, czy zdecydujemy się towarzyszyć dziecku podczas samego szczepienia, jest indywidualną sprawą, jednak z pewnością wsparcie rodzica podczas wszelkich procedur medycznych może zmniejszać związany z nimi stres.

Odnośnie do szczepień HPV w ogóle: czy tylko w przypadku dzieci mają one sens? Kto i kiedy może lub powinien się zaszczepić? Kobiety, mężczyźni?

Szczepienia przeciwko wirusowi HPV wykazują największą immunogenność u osób do 15 roku życia, szczególnie gdy nie podjęły one jeszcze współżycia. Warto zaszczepić się możliwie jak najwcześniej, jednak ani wiek, ani podjęcie współżycia nie są przeciwwskazaniami do szczepienia. Nawet osoby, które w przeszłości przebyły infekcję HPV powinny z niego skorzystać. Takie działanie może nie tylko zmniejszyć ryzyko nawrotu wcześniej przebytego zakażenia wirusem HPV, ale również chronić przed pozostałymi typami, którym dedykowana jest wybrana szczepionka. Osoby, których nie dotyczy program darmowych szczepień po uzyskaniu recepty od lekarza mogą wykupić szczepionkę w aptece, a następnie wybrać się do dowolnego ośrodka podstawowej opieki zdrowotnej w celu podania jej przez personel medyczny. Szacuje się, że jeśli udałoby nam się zaszczepić 70-80 proc. populacji moglibyśmy osiągnąć odporność zbiorową na tego wirusa, a co za tym idzie skutecznie zmniejszyć zachorowalność na raka szyjki macicy. Mimo, że o wirusie HPV mówi się głównie w kontekście kobiet to mężczyźni są jego głównym rezerwuarem. Są również narażeni na pozostałe rodzaje nowotworów powodowanych przez tego wirusa, poza nowotworem szyjki macicy, pochwy i sromu są to np. rak odbytu, prącia, gardła i krtani. Na wirusa HPV warto więc zaszczepić się niezależnie od płci.

Prof. dr hab. n. med. Ewa Romejko-Wolniewicz

Prof. dr hab. n. med. Ewa Romejko-Wolniewicz

Archiwum prywatne

Prof. dr hab. n. med. Ewa Romejko-Wolniewicz

Jest ginekologiem-położnikiem, endokrynologiem oraz perinatologiem. Leczy pacjentki Szpitala Karowa od 38 lat. Specjalizuje się w profilaktyce chorób nowotworowych narządu rodnego, w szczególności raka szyjki macicy, pochwy i sromu. Leczy stany przedrakowe, w tym dysplazję szyjki macicy i zmiany na sromie. Wspiera pacjentki zmagające się z problemami takimi jak mięśniaki macicy, endometrioza czy polipy szyjki macicy. Zajmuje się problemami endokrynologicznymi, w tym menopauzą czy niepłodnością. Prowadzi pacjentki w ciąży wysokiego ryzyka np. z nadciśnieniem tętniczym, cukrzycą ciężarnych i innymi chorobami współistniejącymi. 

Zdrowie
Trening o właściwej porze może zmniejszać ryzyko nowotworu. O której najlepiej ćwiczyć?
Materiał Promocyjny
Z kartą Simplicity można zyskać nawet 1100 zł, w tym do 500 zł już przed świętami
Zdrowie
Tłuszcz pod skórą jest w porządku - pod jednym warunkiem. Naukowcy zbadali temat
Zdrowie
Telefony komórkowe mają negatywny wpływ na kondycję serca. Wyniki badania
Zdrowie
Zaskakująca różnica między pokoleniem Z i boomersami. Wyniki nietypowego badania
Materiał Promocyjny
Najszybszy internet domowy, ale także mobilny
Zdrowie
Zmiany klimatyczne wpływają na ciężarne i ich dzieci. Jakie zagrożenia powodują?
Materiał Promocyjny
Polscy przedsiębiorcy coraz częściej ubezpieczeni