Ukrainki na polskim rynku pracy. „Nie mogą tylko korzystać z dóbr państwa, które ich przyjęło”

Jak wygląda sytuacja zawodowa Ukrainek, które przyjechały do Polski po rozpoczęciu pełnoskalowej wojny?

Julia Boguslavska: Według raportu BGK pod koniec 2024 roku obywatele Ukrainy stanowili około 5 proc. wszystkich zatrudnionych w Polsce. Wiele z nich nie mogło wykonywać pracy zgodnej ze swoimi kwalifikacjami. Ja też tego doświadczyłam.

Z tegorocznego badania Interdyscyplinarnego Laboratorium Badań nad Wojnami i Katastrofami UKEN wynika, że niemal ¾ Ukrainek pracuje poniżej swoich kwalifikacji. Dlaczego tak się dzieje?

Praca zgodna z kwalifikacjami jest dla Ukrainek dużym wyzwaniem. Barierą bywa brak znajomości realiów rynku polskiego. Ukraińscy przedsiębiorcy często działają tak, jak w Ukrainie, nie dostosowując się do innego stylu marketingu, sprzedaży czy oczekiwań polskich konsumentów.

Problem tkwi również w psychice – wiele kobiet po latach pracy poniżej kwalifikacji traci wiarę w siebie i swoje kompetencje. Jeśli ktoś wcześniej pracował na kierowniczym stanowisku, a teraz zarabia na życie, sprzątając, zaczyna wierzyć, że już do niczego innego się nie nadaje. Dlatego tak ważne jest wsparcie, zachęcanie do nauki języka, dokształcania się i odzyskiwania pewności siebie. Bez tego trudno ruszyć dalej.

Co decyduje o tym, że niektórzy Ukraińcy szybciej adaptują się i zaczynają pracować zgodnie z kwalifikacjami?

Błędem wielu migrantów jest traktowanie kraju, do którego trafiają jako tymczasowego schronienia. Wielu Ukraińców, którzy znaleźli się w Polsce po wybuchu pełnoskalowej wojny, odliczało dni, tygodnie, miesiące – żyjąc w przekonaniu, że zaraz wrócą. Tymczasem kobiety, które pierwsze zrozumiały, że wojna nie skończy się szybko i zaczęły szukać pracy, dziś często pracują już zgodnie ze swoimi kwalifikacjami. Uważam, że migranci nie mogą tylko korzystać z dóbr państwa, które ich przyjęło.

Ja po przyjeździe do Polski, skupiłam się na nauce języka i otoczeniu Polakami, by lepiej zrozumieć ich sposób myślenia. Natomiast od 2022 roku mam obywatelstwo polskie i pomagam innym odnaleźć się na polskim rynku pracy.

Czytaj więcej

Opinie

Ukrainki na wojnie - nie chcą być tylko ofiarami konfliktu

Wojna na Ukrainie to historia wielu kobiet – bohaterek, które od samego początku pracują na rzecz...

Jak obecnie wygląda sytuacja Ukrainek? Czy wciąż są w Polsce „na przeczekanie”?

Powiedziałabym, że to mniej więcej 50 na 50. Wiele Ukrainek nadal planuje powrót do ojczyzny. Ludzie z natury nie lubią zmian – już sama przeprowadzka z jednego miasta do drugiego bywa trudna, a co dopiero emigracja w wyniku wojny. Do tego dochodzi stres związany z rozłąką z rodziną, która została w Ukrainie, kończące się oszczędności, brak perspektyw na lepszą pracę w Polsce. W takich warunkach łatwo stracić wiarę w siebie. Dla wielu osób ten stres staje się zbyt przytłaczający, dlatego chcą wrócić do życia, które znają – do swojej codzienności sprzed wojny.

Jakie najczęściej bariery napotykają Ukrainki próbujące odnaleźć się na polskim rynku pracy?

Pierwszą i podstawową barierą jest język – jego znajomość to absolutna konieczność, jeśli ktoś chce w Polsce mieszkać i pracować. To kluczowe, choćby po to, by dobrze zaprezentować się na rozmowie kwalifikacyjnej. Dla osób ukraińskojęzycznych przyswajanie polskiego bywa na początku trudne, ale po kilku miesiącach osłuchania się z językiem nauka zwykle postępuje szybko. Niestety, obecnie brakuje miejsc na kursach językowych, co utrudnia ten proces.

Kolejnym wyzwaniem są różnice kulturowe, które mogą prowadzić do nieporozumień. Na przykład Ukraińcy często mówią głośno, co przez Polaków bywa odbierane jako roszczeniowość lub agresja. Różnice widać też w oczekiwaniach wobec usług – np. w gastronomii. Ukraińscy pracownicy z tej branży często nie są gotowi na to, że będą musieli wykonywać wiele różnorodnych zadań jednocześnie, które niekoniecznie są związane z ich stanowiskiem, a w Polsce jest to dość powszechne.

Nie można też zapominać o wpływie traumy wojennej. Wiele osób zmaga się z trudnymi doświadczeniami psychicznymi, które dodatkowo utrudniają adaptację w nowym środowisku.

Czy są jakieś konkretne branże, w których Ukrainki najczęściej znajdują zatrudnienie?

Z moich obserwacji wynika, że wiele Ukrainek pracuje w zawodach manualnych, takich jak kosmetyczki czy fizjoterapeutki. Lekarki często zaczynają od pracy na niższym szczeblu, na przykład jako pielęgniarki. Pokazuje to, że możliwe jest zatrudnienie w swoim zawodzie, choć na początku na niższym poziomie, a z czasem – po zdobyciu odpowiednich kwalifikacji – uzyskanie pełnego dostępu do wykonywania zawodu.

W jakich zawodach najtrudniej jest migrantom znaleźć zatrudnienie?

Prawnicy praktycznie nie mają szans na znalezienie zatrudnienia w Polsce, ponieważ system prawny jest zupełnie inny. Inżynierowie również napotykają trudności ze względu na specyficzną terminologię, dlatego najpierw muszą dobrze opanować język polski, a następnie ukończyć przynajmniej studia podyplomowe.

Moim zdaniem warto otworzyć rekrutację dla Ukraińców w instytucjach takich jak straż pożarna czy policja. Brakuje tam pracowników, a warunki zatrudnienia są na tyle atrakcyjne, że mogą przyciągnąć chętnych.

Czytaj więcej

Biznes i prawo

AI dotkliwiej wpłynie na sytuację kobiet niż mężczyzn na rynku pracy. Nowe prognozy

Sztuczna inteligencja może zarówno wyrównać szanse, jak i pogłębić nierówności. Jakie wyzwania cz...

Czy pani osobiście doświadczyła dyskryminacji lub innych trudności w pracy jako Ukrainka?

Nikt nigdy nie powiedział mi wprost, że nie dostanę pracy, bo jestem Ukrainką, ale w kuluarach słyszałam, że niektórzy nie chcieliby być zarządzani przez osobę z Ukrainy. Zamiast się obrażać, postanowiłam przekonywać ludzi swoją postawą. Każdy migrant powinien znać swoją wartość i mieć jasno wyznaczony cel.

To nie oznacza, że zawsze uda się od razu zdobyć pracę zgodną z kwalifikacjami. Czasem trzeba zacząć niżej, przejść przez etap, który nie jest zgodny z umiejętnościami. Ale to nie porażka — to część drogi, w której nadal trzeba walczyć o siebie. Dlatego jestem ogromnie wdzięczna polskim kobietom, które pokazały mi inny wymiar walki o siebie i swoje prawa. To dzięki nim zaczęłam lepiej rozumieć ten kraj – ludzi, którzy tu mieszkają, ich kulturę, wartości i sposób myślenia.

To stąd wziął się pomysł na założenie Fundacji Ukrainka w Polsce?

Gdy 24 lutego 2022 wybuchła wojna, zrozumiałam, że nie kontroluję geopolityki, ale mogę działać lokalnie. Zaczęłam zastanawiać się, gdzie tkwi moja siła – wiedziałam, jak odnaleźć się w Polsce, nawiązać relacje z Polakami, otworzyć własną działalność i przekonać ich do swoich usług. Chciałam, aby inni mogli korzystać z mojego doświadczenia. Marzyłam o stworzeniu przestrzeni dla kobiet, która połączy je w walce o siebie, rozwijając ich kompetencje potrzebne na rynku pracy. Powstała, więc Fundacja Ukrainka w Polsce. W fundacji wspieramy zarówno osoby pracujące na własny rachunek, jak i na etacie, oferując edukację i wsparcie. Kładziemy nacisk na rozwój i edukację ekonomiczną, ponieważ wierzę, że silna gospodarka przekłada się na bezpieczeństwo kraju.