Kobiety i mężczyźni chorują inaczej. Wiadomo, co decyduje o tych różnicach

Jeśli te wspomniane powszechne przekonania są prawdziwe, zarówno kobiety, jak i mężczyźni tę nieustanną gotowość do przetrwania w społeczeństwie i spełnienia społecznych oczekiwań przypłacają zdrowiem. Jednak kobiety i mężczyźni podatni są na odmienne choroby i schorzenia. Inaczej także fizycznie i psychicznie reagują na wszelkiego rodzaju stresy. 

Słowo „podatność” (inaczej diateza lub predyspozycja) oznacza brak odporności na negatywne wpływy środowiska, do których należą nie tylko zagrożenia natury medycznej, lecz także zagrożenia społeczne, poznawcze, psychologiczne i inne. Innymi słowy, podatność to indywidualna wrażliwość na stresory, takie jak infekcje czy zdarzenia i warunki życiowe, które stanowią czynniki ryzyka rozwoju zaburzeń.

Problemy autoimmunologiczne należą do chorób cywilizacyjnych naszych czasów. Występują, gdy układ odpornościowy, mający chronić i wspierać ciało w walce z chorobami, w rzeczywistości sam je atakuje. Nowe badania wskazują, że czynnik genetyczny i różnice w chromosomach kobiet i mężczyzn mogą mieć istotny wpływ na ten proces. Niemniej sposób, w jaki mężczyźni i kobiety podchodzą do dbałości o zdrowie oraz to, jak postrzegają swoje role społeczne również przyczyniają się do stanu ich zdrowia.

Podstawy genetyczne odmienności chorób kobiet i mężczyzn

Mówiąc językiem naukowym, część predyspozycji genetycznych jest związana z mutacjami w genach zlokalizowanych na chromosomie X. Jako że u kobiet występują dwa chromosomy X, a u mężczyzn – chromosom XY, oznacza to, że mężczyźni i kobiety zapadają na odmienne choroby i schorzenia. Dlaczego? Właśnie dlatego, że dzięki dwóm chromosomom X u kobiet możliwa jest tzw. rekompensata mutacji w jednym z nich poprzez prawidłowy gen w drugim. U mężczyzn z jednym chromosomem X występują ograniczone możliwości kompensacji tego rodzaju zmian.

Dr Paula Dobosz w książce pt. „Fakty i mity genetyki nowotworów” wskazuje, że aż 6 500 genów wykazuje różnice w ekspresji w zależności od płci. Odnoszą się one do obszarów DNA wpływających na skórę, tkankę tłuszczową, mięśnie szkieletowe, a także piersi i laktację. Niemniej ekspresja genów może również zależeć od stylu życia oraz oddziaływania środowiska.

Największe różnice pomiędzy kobietami i mężczyznami zaobserwowano w związku z funkcjonowaniem układu immunologicznego – u kobiet system immunologiczny jest bardziej aktywny, co oznacza, że w określonych sytuacjach zaczyna atakować komórki własnego organizmu. Reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń, przewlekłe przemęczenie, fibromialgia, choroby jelit i wiele innych – to choroby, które atakują układ immunologiczny i o wiele częściej występują u kobiet niż u mężczyzn. Hashimoto czy choroba Gravesa-Basedowa to schorzenia powodujące uszkodzenia tarczycy przez własne przeciwciała i także częściej występują u kobiet. Ponadto kobiety częściej chorują na stwardnienie rozsiane oraz cukrzycę typu 1.

Mężczyźni natomiast częściej cierpią na schorzenia neurodegeneracyjne, takie jak choroba Parkinsona i nowotwory – rak żołądka, przełyku, wątroby, pęcherza moczowego, jelita grubego, a także czerniaka oraz nowotwory jamy ustnej, głowy i szyi. Częściej też doświadczają schorzeń takich jak daltonizm, hemofilia czy dystrofia mięśniowa. Bez względu na wiek mężczyźni bardziej podatni na gruźlicę oraz infekcje wirusowe górnych i dolnych dróg oddechowych. U mężczyzn też czterokrotnie częściej stwierdza się autyzm i prawie półtorakrotnie częściej występuje schizofrenia, i to z większym nasileniem objawów. Dla odmiany kobiety są bardziej odporne na choroby zakaźne i lepiej reagują na szczepionki ochronne. Lepiej na przykład zwalczają wirusa HIV wywołującego AIDS.

Podstawy społeczne – stereotypy i oczekiwania dotyczące ról społecznych kobiet i mężczyzn

Czy stereotypy i role społeczne przypisywane kobietom i mężczyznom mogą mieć wpływ na zdrowie obu płci? Okazuje się, że uwzględnienie tego czynnika jest jak najbardziej uzasadnione. Oczekiwania społeczne wobec płci sprawiają, że kobiety i mężczyźni w naturalny sposób chcą się dostosować i spełniać te oczekiwania. Niewiele osób stać na bunt i życie na własnych zasadach, np. na zakończenie związku, w którym człowiek nie chce tkwić, zrezygnowanie z pracy, która nie daje satysfakcji, sprzeciwienie się rodzinie, która wymusza określone postępowanie i wiele innych zależności, które potęgują stres, dają poczucie życiowych porażek i doprowadzają do ogólnego braku zadowolenia z życia. Zarówno spełniając społeczne oczekiwania, jak i buntując się przeciw nim, ludzie płacą za to cenę. Decydując się na bunt, skazują się na samotność czy konflikt z rodziną i znajomymi. Dostosowując się, człowiek żyje wbrew sobie – swoim dążeniom, aspiracjom, przekonaniom i potrzebom.

Jakie oczekiwania społeczne muszą spełniać kobiety?

Przede wszystkim muszą być wrażliwe na potrzeby innych i muszą to demonstrować. Takie zainteresowanie emocjonalnymi potrzebami innych, a nie własnymi, oraz utożsamianie się z rolą i obowiązkami, które powinny wypełniać, sprawia, że kobiety mają tendencję do tłumienia zdrowego gniewu. Chcą być zawsze miłe, dążą do rozwiązywania konfliktów i do niwelowania napięć. Czują się wręcz odpowiedzialne za to, co czują inni ludzie, a świadomość, że kogoś zawodzą, spędza im – dosłownie – sen z oczu. Tego typu stresory, nieustanne martwienie się i dążenie do tego, aby być doskonałą córką, żoną, matką, kochanką, opiekunką czy pracowniczką w połączeniu z problemami rodzinnymi, finansowymi i innymi często wpływają na zaburzenia psychosomatyczne i układ odpornościowy.

Jeszcze jedna ciekawostka: kobiety, które starają się łączyć życie rodzinne z rozwojem kariery, mając wyższe stanowisko lub wyższe wynagrodzenie niż ich partner, często nieświadomie realizują schemat nazywaną „neutralizacją odstępstw płciowych”, tzn. aby pokazać swojemu partnerowi, że mu nie zagraża, kobieta bierze na siebie np. o wiele więcej obowiązków domowych lub innych obowiązków niezawodowych, aby tylko zneutralizować swoje poczucie winy i zrekompensować partnerowi swoje „nienaturalne” osiągnięcia zawodowe.

Czytaj więcej

Zdrowie

Kiedy ciało trzęsie się z zimna, lepiej tego nie powstrzymywać. Lekarz wyjaśnia, dlaczego

Doktor Tomasz Rusinowicz mówi, kto jest szczególnie narażony na odmrożenia i hipotermię oraz wyjaśnia, na co zwrócić uwagę, przebywając dłużej w niskiej temperaturze.

Jakie oczekiwania społeczne muszą spełniać mężczyźni?

Powszechne oczekiwanie to w pierwszej kolejność zapewnienie dobrego bytu rodzinie. Niemożność spełnienia tej potrzeby stanowi ogromny problem dla mężczyzn, podobnie jak utrata rodziny i ograniczenia spotkań z dziećmi oraz utrata pracy. Istotną zmianą w życiu mężczyzn jest także rola ojca partycypującego w wychowaniu dzieci, czyli spędzanie z dziećmi czasu, a co za tym idzie wykazanie się takimi cechami jak cierpliwość, opiekuńczość, troskliwość czy uczuciowość. Ten model ojcostwa zaczął przejawiać się dopiero jakieś 30 lat temu – wcześniej ojciec najczęściej był zdystansowany, nie okazywał uczuć lub był niezbyt wylewny i miał decydujące słowo. Dla wielu mężczyzn konieczność dzielenia się obowiązkami domowymi i udział w procesie wychowawczym dzieci to nadal wyzwanie.

Oprócz tego ważne dla mężczyzn są ich własne aspiracje i dążenia, szczególnie kiedy dotychczasowe osiągnięcia porównywane są z osiągnięciami, pozycją i innymi atrybutami męskości kogoś z rodziny, kogoś z grona przyjaciół lub innych mężczyzn, którzy stanowią dla nich punkt odniesienia. Poziom zarobków, wyższe stanowisko, lepszy samochód, większy dom – jeśli mężczyzna nie spełnia oczekiwań bliskich, przyjaciół czy oczekiwań wobec samego siebie, stanowi to potężne źródło frustracji, a nawet może budzić agresję.

Czytaj więcej

Zdrowie

Okulary ''blue control'' to zbędny wydatek? Specjalistka wyjaśnia, czy naprawdę chronią wzrok

Coraz częściej słyszy się o tym, że przed negatywnym wpływem niebieskiego światła na wzrok mogą chronić nowoczesne szkła. Czy warto zainwestować w ''blue control''?

Różnice kobiet i mężczyzn w podejściu do dbałości o zdrowie

Styl życia ma także istotne znaczenie dla zdrowia. Wiele chorób można by uniknąć, gdyby ludzie nie ograniczali swojej aktywności fizycznej do przejścia z kanapy do samochodu – według badań Eurobarometru, aż 65 proc. Polaków przyznaje, że nie podejmuje żadnej aktywności fizycznej.

Nadużywanie alkoholu, palenie papierosów i stosowanie innych używek, które przyczyniają się do powstawania nowotworów płuc czy wątroby, ma także swoje istotne konsekwencje, a to metody „leczenia stresu” podejmowane w większości przez mężczyzn. Według badań toksyny obecne w dymie papierosowym mają największy wpływ na osłabienie naszego układu odpornościowego, ponieważ mogą skłonić nasz układ immunologiczny do atakowania własnych komórek. Podobny efekt może wystąpić w przypadku niedoborów witamin A, C i E oraz minerałów.

Dane Głównego Urzędu Statystycznego pokazują, że mężczyźni w dalszym ciągu niechętnie zgłaszają się do lekarza ze swoimi dolegliwościami. W okresie ostatnich 10 lat zaledwie 55–64 proc. mężczyzn zdecydowało się na konsultacje lekarskie. W tym samym czasie ok. 10 proc. więcej kobiet skorzystało z badań lekarskich. Mężczyźni wykazują tendencję zgłaszania się do lekarza dopiero wtedy, gdy naprawdę coś ich zaniepokoi i co zwykle objawia się silnym bólem. Takie podejście sprawia, że pacjenci często zgłaszają się zbyt późno i zamiast dbać o profilaktykę, trzeba aplikować trudne leczenie. Między innymi dlatego mężczyźni żyją średnio o 8 lat krócej niż kobiety.