Kierunki zmian w prawach kobiet w 2025 roku i planowane zmiany na lata kolejne

Polska miała sporo do nadrobienia. Luka płacowa na poziomie 15 proc., jedna z najniższych w Europie aktywność zawodowa kobiet z małymi dziećmi, emerytury niższe o 30 proc. niż u mężczyzn. To nie były tylko suche statystyki w raportach Eurostatu, ale codzienna rzeczywistość polskich kobiet. Do tego ogrom przypadków przemocy domowej rocznie i system, który często bardziej utrudniał niż pomagał ofiarom.

Szczególnie istotne jest wdrożenie dyrektywy unijnej o transparentności płac, która po raz pierwszy nakłada na pracodawców konkretne obowiązki w zakresie monitorowania różnic w wynagrodzeniach. Wprowadzenie renty wdowiej to odpowiedź na dramatyczną sytuację materialną polskich seniorek, które ze względu na niższe emerytury są szczególnie zagrożone ubóstwem.

Planowane na 2026 r. reformy pokazują, że proces wyrównywania szans będzie kontynuowany. Szczególnie ważna jest zapowiadana reforma systemu emerytalnego, która ma zniwelować skutki przerw w karierze zawodowej związanych z macierzyństwem, oraz wprowadzenie prawa do elastycznych form pracy, które powinno ułatwić godzenie życia zawodowego z rodzinnym.

Czytaj więcej

Styl życia

Czy można zarabiać na Dniu Kobiet? Prywatna firma na celowniku dziennikarzy

Żadna osoba ani organizacja nie jest właścicielem nazwy „Międzynarodowy Dzień Kobiet” – w żadnym...

Istotne będzie teraz skuteczne wdrożenie tych przepisów oraz monitorowanie ich wpływu na rzeczywistą sytuację kobiet w Polsce. Organizacje pozarządowe i eksperci podkreślają, że same przepisy to dopiero początek – potrzebna jest także zmiana mentalności i kultury organizacyjnej w polskich firmach oraz konsekwentne egzekwowanie nowych regulacji.

Poniżej wskazuję, co się zmieniło i jakie zmiany w prawie na rzecz kobiet na nas jeszcze czekają.

Najważniejsze zmiany w 2025 r. – koniec z tajemnicą wynagrodzeń

W 2025 r. Polska wdrożyła dyrektywę Unii Europejskiej dotyczącą transparentności wynagrodzeń. Firmy zatrudniające ponad 100 osób będą musiały publikować raporty pokazujące, ile zarabiają kobiety, a ile mężczyźni.

Raport musi zawierać: średnie wynagrodzenie oraz medianę wynagrodzeń w podziale na płeć, różnicę w wynagrodzeniach wyrażoną w wartościach bezwzględnych i procentowych, liczbę pracowników w podziale na płeć w każdej kategorii wynagrodzeń, informacje o działaniach podjętych w celu zmniejszenia luki płacowej. Jeśli różnica przekracza 5 proc. i nie ma ku temu uzasadnienia – firma musi przeprowadzić audyt i wyjaśnić, skąd się bierze ta dysproporcja.

Co więcej, już na etapie rekrutacji pracodawca musi powiedzieć, ile oferuje za daną pracę. Koniec z pytaniami "ile zarabiałaś w poprzedniej firmie?" i negocjowaniem w ciemno. Pracownicy mogą też żądać informacji o średnich wynagrodzeniach na podobnych stanowiskach w podziale na płeć.

Wprowadzono również zakaz klauzul poufności wynagrodzenia – pracodawca nie może zabraniać rozmów o pensjach. To ogromna zmiana, która daje kobietom realne narzędzie do walki o równe płace. Firmy, które nie przestrzegają przepisów, płacą grzywnę od 1000 do 30 000 zł.

24 grudnia 2025 r. weszła w życie nowelizacja kodeksu pracy dotycząca jawności wynagrodzeń w ogłoszeniach rekrutacyjnych (widełki płacowe) i zakazu pytań o wcześniejsze zarobki. Drugi ważny etap tych zmian ma być implementowany do polskiego prawa 7 czerwca 2027 r.

Renta wdowia

To była jedna z najbardziej oczekiwanych zmian. Z dniem 1 stycznia 2025 r. weszły w życie nowe przepisy ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wprowadzające możliwość łączenia renty rodzinnej po zmarłym małżonku z własną emeryturą od 1 lipca 2025 r.

Wdowy i wdowcy mogą wybrać jeden z dwóch wariantów:

1) pełna renta rodzinna + 15 proc. własnej emerytury, albo

2) pełna własna emerytura + 15 proc. renty rodzinnej

Dla prawie 2 milionów osób, głównie kobiet, to oznacza realnie więcej pieniędzy w portfelu – często. A od 2027 r. (może nawet od 2026, jeśli Sejm przyspieszy zmiany) ten procent ma wzrosnąć do 25 proc..

To szczególnie ważne dla kobiet, które stanowią około 85 proc. wszystkich wdów i wdowców w Polsce. Wiele z nich ma niskie emerytury ze względu na przerwy w karierze związane z opieką nad dziećmi i niższe zarobki w trakcie aktywności zawodowej. Renta wdowia częściowo rekompensuje tę sytuację.

Więcej czasu dla ojców i korzyści dla wszystkich

Nowelizacja kodeksu pracy wydłużyła urlop ojcowski z 2 do 4 tygodni. Co najmniej połowę trzeba wykorzystać w pierwszych 6 miesiącach życia dziecka. To może nie brzmi rewolucyjnie, ale ma ogromne znaczenie – im więcej ojców angażuje się w opiekę nad małymi dziećmi, tym mniej pracodawcy będą postrzegać macierzyństwo jako "problem" tylko kobiet.

Czytaj więcej

Styl życia

Kobiety w mediach: nowy raport ujawnia trwałość stereotypów i gigantyczne dysproporcje płci

Kobiety stanowią około połowy mieszkańców globu. Jednak jedynie około co czwarta osoba pracująca...

Rodzice mogą też bardziej elastycznie dzielić się urlopem rodzicielskim – można go wykorzystać w 5 częściach (zamiast 4) i mają na to czas do 6. roku życia dziecka. A jeśli oboje rodzice wezmą po 3 miesiące urlopu, dostają bonus – dodatkowe 2 tygodnie i wyższy zasiłek (75 proc. zamiast 70 proc. podstawy).

Koniec bezkarności. Nowe przepisy z 2025 r. dają pracownikom potężną tarczę przeciwko mobbingowi

Rok 2025 przyniósł fundamentalną zmianę w układzie sił między pracownikiem a pracodawcą, a walka z nękaniem w miejscu pracy zyskała zupełnie nowy wymiar prawny. Choć definicja mobbingu w kodeksie pracy pozostała niezmienna, to wejście w życie przepisów ustawy o ochronie sygnalistów wyposażyło ofiary przemocy psychicznej w narzędzie, o jakim wcześniej mogły tylko marzyć. Najważniejszą nowością jest realna, procesowa ochrona osób, które zdecydują się przerwać milczenie i oficjalnie zgłosić nieprawidłowości w firmach zatrudniających powyżej 50 osób. Zgłoszenie mobbingu, traktowanego jako naruszenie prawa pracy, poprzez wewnętrzny kanał dla sygnalistów, uruchamia ustawowy parasol ochronny, który radykalnie zmienia sytuację procesową pracownika w sądzie.

Kluczem jest zmiana, która wprowadza mechanizm odwróconego ciężaru dowodu w przypadku działań odwetowych. To prawdziwa rewolucja w polskim orzecznictwie pracowniczym. Dotychczas to pracownik musiał mozolnie udowadniać przed sądem każde naganne zachowanie szefa. Teraz, jeśli po dokonaniu zgłoszenia pracodawca podejmie wobec pracownika jakiekolwiek negatywne kroki, takie jak zwolnienie, degradacja, wstrzymanie premii czy przeniesienie na gorsze stanowisko – to na pracodawcy spoczywa obowiązek udowodnienia, że jego decyzje były merytoryczne i obiektywne, a nie stanowiły zemsty za ujawnienie prawdy. To firma musi wykazać swoją niewinność i udowodnić, że zwolnienie nie miało związku ze zgłoszeniem mobbingu. Jeśli pracodawca nie przedstawi twardych dowodów na to, że działanie nie było odwetem, przegrywa sprawę. To zdejmuje z ofiary paraliżujący lęk przed zemstą kierownictwa i stawia ją na uprzywilejowanej pozycji w sporze sądowym.

Równie istotny w 2025 r. stał się aspekt finansowy, który sprawia, że mobbing przestaje się firmom opłacać. Wysokość odszkodowania za nękanie jest prawnie powiązana z minimalnym wynagrodzeniem za pracę. Wraz ze znaczącym wzrostem płacy minimalnej w bieżącym roku, automatycznie podniósł się ustawowy próg odszkodowań. Oznacza to, że sądy nie mogą zasądzić kwoty niższej niż aktualna "najniższa krajowa", a górna granica zależy wyłącznie od rozmiaru krzywdy i uszczerbku na zdrowiu. Dla wielu przedsiębiorców ryzyko wypłaty tak wysokich świadczeń, połączone z koniecznością udowadniania swojej niewinności w procesie o działania odwetowe, staje się skutecznym argumentem do szybkiego reagowania na zgłoszenia wewnętrzne.

Warto również zauważyć, że sądy w 2025 r. coraz surowiej oceniają nękanie cyfrowe. Uporczywe nękanie podwładnego po godzinach pracy za pomocą komunikatorów, maili czy telefonów jest traktowane jako naruszenie prawa do odpoczynku i element presji psychicznej, wpisujący się w definicję mobbingu. Dzięki nowym przepisom pracownik nie jest już bezbronny, ponieważ dysponuje konkretną procedurą zgłoszeniową, ochroną przed zwolnieniem gwarantowaną ustawą oraz domniemaniem prawnym, że wszelkie ataki szefa po zgłoszeniu są bezprawnym odwetem. Znajomość tych mechanizmów to dziś najlepsza tarcza, jaką daje nam prawo.

Dom ma być twierdzą dla ofiary, nie dla sprawcy. Rewolucyjne zmiany w ustawie antyprzemocowej z 2025 r.

Uchwalona 28 czerwca 2025 r. ustawa o ochronie ofiar przemocy domowej stanowi fundamentalny zwrot w polskiej filozofii prawa karnego i rodzinnego, kończąc definitywnie z systemem, w którym to osoba pokrzywdzona musiała szukać schronienia poza własnym domem. Nowe regulacje wprowadzają kompleksowy mechanizm natychmiastowej izolacji agresora, wyposażając służby w uprawnienia, które dotychczas były poza ich zasięgiem. Najważniejszą zmianą systemową jest przyznanie funkcjonariuszom policji prawo do wydania natychmiastowego nakazu opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania przez sprawcę przemocy. Nakaz ten jest wykonalny od ręki, w chwili interwencji, bez konieczności oczekiwania na jakąkolwiek decyzję sądu i obowiązuje przez okres 14 dni. Oznacza to, że w sytuacji bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia, to sprawca traci dach nad głową, niezależnie od tego, czy jest właścicielem nieruchomości.

Ustawodawca przewidział również mechanizmy długofalowe, rozumiejąc, że dwa tygodnie to często zbyt krótki czas na uregulowanie sytuacji życiowej. Sąd ma możliwość przedłużenia policyjnego nakazu na okres do trzech miesięcy, z opcją dalszego wydłużania tego środka, jeśli zagrożenie nie ustąpiło. Ochrona ta wprowadza sztywny zakaz zbliżania się do ofiary na odległość co najmniej 50 metrów oraz całkowity zakaz kontaktowania się z nią – zarówno osobiście, jak i telefonicznie czy elektronicznie. Aby te zakazy nie pozostały jedynie martwym przepisem na papierze, wprowadzono nowoczesne rozwiązanie technologiczne w postaci obowiązkowego dozoru elektronicznego. Jeśli sąd uzna to za konieczne dla bezpieczeństwa ofiary, sprawca objęty zakazem zbliżania się będzie musiał nosić elektroniczną opaskę monitorującą, co pozwoli służbom na natychmiastową reakcję w przypadku naruszenia wyznaczonej strefy bezpieczeństwa.

Nowe przepisy kładą również ogromny nacisk na prawo ofiary do informacji i wsparcia instytucjonalnego. policja ma bezwzględny obowiązek niezwłocznego powiadomienia osoby pokrzywdzonej o każdym przypadku zwolnienia sprawcy z aresztu lub zakładu karnego, co eliminuje sytuacje, w których ofiara była zaskakiwana powrotem oprawcy. Równolegle rozbudowano system pomocy socjalnej – ofiary zyskały gwarantowane prawo do bezpłatnej pomocy prawnej, psychologicznej i socjalnej w specjalistycznych ośrodkach. Aby zapewnić realną dostępność tej pomocy, zobowiązano gminy powyżej 20 tysięcy mieszkańców do utworzenia odpowiedniej infrastruktury, narzucając wymóg zapewnienia co najmniej jednego miejsca w ośrodku wsparcia na każde 10 tysięcy mieszkańców. Całość systemu domykają surowe sankcje karne, zgodnie z którym naruszenie nakazu opuszczenia mieszkania lub zakazu zbliżania się jest przestępstwem zagrożonym karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5, co stanowi wyraźny sygnał, że państwo nie będzie tolerować lekceważenia środków ochronnych.

Czytaj więcej

Psychologia

Życzliwy seksizm w związku daje niespodziewane efekty. Wyniki badania

Kobiety są bardziej skłonne do utrzymywania związków o wysokim poziomie konfliktów, jeżeli ich pa...

Więcej badań profilaktycznych

Rozporządzenie Ministra Zdrowia wprowadziło przełomowe zmiany w dostępie do bezpłatnych świadczeń medycznych i pokazuje, że zdrowie kobiet wymaga kompleksowej opieki wykraczającej poza ciążę i poród, a nowe przepisy realnie odpowiadają na potrzeby pacjentek w różnym wieku

Istotną modyfikacją w przepisach jest obniżenie wieku uprawniającego do udziału w Programie Profilaktyki Raka Piersi, dzięki czemu bezpłatna mammografia przysługuje teraz kobietom już od 40 do 74. roku życia i może być wykonywana w ramach NFZ co dwa lata.

Rozszerzono także Program Profilaktyki Raka Szyjki Macicy, który teraz gwarantuje bezpłatne testy HPV dla pań w wieku 30-65 lat realizowane co 5 lat oraz klasyczną cytologię dla grupy wiekowej 25-29 lat dostępną co 3 lata, co pozwala na znacznie skuteczniejsze wykrywanie zmian nowotworowych.

Nowością jest Program Profilaktyki i Wczesnego Wykrywania Endometriozy skierowany do kobiet w wieku 18-45 lat zmagających się z objawami choroby, które wreszcie mogą liczyć na darmową konsultację ginekologiczną oraz specjalistyczne badanie USG pozwalające na szybszą diagnozę.