Rękodzieło cieszy dziś bardziej niż gotowy produkt. Na czym polega efekt IKEA?

Gdy w jednym z odcinków popularnego serialu „Przyjaciele” zakochani Monica i Chandler mieli wręczyć sobie prezenty z okazji Walentynek, podjęli ambitne zadanie wykonania upominków własnoręcznie. Po serii nieudanych prób stworzenia kompozycji z kubka, wieszaka i kilku klamerek, każde z nich obdarowuje ukochaną osobę mało wyszukanym przedmiotem sporządzonym wprawdzie ręcznie, ale niekoniecznie przez nich samych: Chandler otrzymuje trzy zszyte skarpetki imitujące królika, kilka dni wcześniej wyśmiane przez przyjaciół jako rękodzieło ekscentrycznej Phoebe, natomiast w ręce Moniki trafia składanka romantycznych utworów nagrana na kasetę magnetofonową. Zakochani tańczą objęci w rytm „The Way You Look Tonight”, gdy pod koniec piosenki słychać głos byłej dziewczyny Chandlera składającej mu życzenia z okazji rocznicy. Jak widać i ten prezent został sporządzony własnoręcznie, jednak niekoniecznie przekazany właściwej osobie.

Serialowi bohaterowie nie wykazali się wprawdzie kreatywnością przy realizacji ambitnego planu, jednak osoby obdarzone większymi zdolnościami manualnymi, jeśli tylko potrafią swój talent wykorzystać we właściwy sposób, mogą czerpać radość z możliwości ozdabiania mieszkań czy obdarowywania najbliższych przedmiotami sporządzonymi własnoręcznie. Jakie inne korzyści płyną z takiego podejścia i na czym dokładnie polega „efekt IKEA”? Swoimi spostrzeżeniami na ten temat dzieli się dr Michał Pienias z Uczelni Łazarskiego w Warszawie.

Czytaj więcej

Styl życia

Ogrodnictwo to nie tylko modne hobby. Bardzo korzystnie wpływa na zdrowie

Naukowcy przekonują, że styczność z odrobiną brudu w trakcie prac w ogrodzie jest wskazana dla zd...

Trzy mechanizmy psychologiczne

Autorzy badania opublikowanego na łamach czasopisma “Cognition” – Lauren E. Marsh, Patricia Kanngiesser oraz Bruce Hood – zdefiniowali „efekt IKEA” jako satysfakcję z wytworzenia przedmiotów, dekoracji, mebli, czy nawet przygotowania posiłku własnoręcznie i wedle indywidualnej procedury. Radość z efektu takich działań, zdaniem naukowców, przewyższa poczucie satysfakcji uzyskane z nabycia przedmiotów standardowych, dostępnych bez konieczności wkładania w ich powstanie jakiegokolwiek wysiłku.

Naukowcy, reprezentujący kolejno School of Experimental Psychology przy Uniwersytecie Bristolskim, Faculty of Education and Psychology przy Uniwersytecie w Berlinie oraz School of Psychology przy Uniwersytecie Nottingham w Wielkiej Brytanii, tłumaczą to zjawisko trzema mechanizmami psychologicznymi:

1. Uzasadnienie wysiłku: gdy w wykonanie zadania zostanie włożony znaczny wysiłek, krytyka efektów pracy prowadzi do rozczarowania. Aby zredukować to negatywne uczucie, autorzy dzieła mają tendencję do zawyżania jego wartości.

2. Efekt posiadania, wedle którego wartość przypisywana rzeczom wzrasta tylko dlatego, że dana osoba jest ich właścicielem. Gdy w powstanie danej rzeczy włożony jest osobisty wysiłek, uczucie satysfakcji wynikające z jej wytworzenia i posiadania wzrasta.

3. Poczucie spełnienia: ukończenie trudnego zadania lub projektu daje poczucie dumy i spełnienia. Ta emocjonalna nagroda zwiększa postrzeganą wartość stworzonego przez daną osobę przedmiotu.

Poprawa koncentracji, rozwijanie kreatywności

W opublikowanym raporcie naukowcy zauważają, że nawet mający pewne niedoskonałości produkt będący wynikiem pracy własnych rąk jest ceniony bardziej niż perfekcyjnie wykonany ekwiwalent zakupiony w gotowej, powtarzalnej i przez to mało oryginalnej formie. – Produkty wytworzone samodzielnie, na przykład w formie rękodzieła, poprawiają koncentrację, rozwijają kreatywność i wyobraźnię. Wiążemy się z nimi emocjonalnie, pozwalają skupić uwagę na tym, co robimy. Ponadto, są to produkty zindywidualizowane. Trudno znaleźć dokładnie dwa takie same egzemplarze, nawet jeśli mają podobny skład – zauważa dr Michał Pienias.

Nawet jeśli nie zawsze istnieje możliwość samodzielnego wytworzenia przedmiotów codziennego użytku, to jednak konsumenci, znudzeni widokiem powtarzalnych modeli mebli, dodatków czy dekoracji domowych, stawiają na przedmioty unikatowe, wyróżniające je na tle innych. – Żyjemy w czasach globalizacji, w których możemy kupować produkty zestandaryzowane, najczęściej wytworzone w Azji, co sprawia, że ludzie szukają rzeczy różniących się od siebie designem, formą. Konsumenci często poszukują produktu, który nie tylko się wyróżnia, ale ma wiarygodne miejsce wykonania, oraz nie jest tanią podróbką w stosunku do oryginału. Niestety w obecnych czasach coraz trudniej jest znaleźć niepowtarzalną rzecz, ponieważ żyjemy w czasach masowej produkcji, gdy opłaca się wytwarzać dużo, szybko i tanio – zauważa dr Michał Pienias.

Czytaj więcej

Styl życia

Polska to całkiem dobre miejsce do rozkwitania. Wyniki badania Global Flourishing Study

Naukowcy wzięli pod lupę poczucie szczęścia i za sprawą badania Global Flourishing Study próbują...