Jane Goodall do końca miała po brzegi wypełniony kalendarz. Oto, co jeszcze planowała

Ubiegłotygodniowe spotkanie podczas szczytu „2025 Forbes Sustainability Summit” rozpoczęła od anegdoty. – 35 lat temu otrzymałam prezent od dawnego żołnierza US Marines, który w wieku 21 lat stracił wzrok. Postanowił zostać magikiem, co wszyscy mu odradzali, mówiąc, że dzieci natychmiast dostrzegą jego niepełnosprawność. Zrealizował swój cel i jest dla mnie przykładem niezłomności ludzkiej natury. Podarowana mi w prezencie maskotka zwiedziła ze mną 64 kraje – podkreślała, prezentując publiczności zabawkę w kształcie szympansa. – Często przychodzą do mnie ludzie przygnębieni stanem świata, w jakim żyjemy – kontynuowała. – Tymczasem każdego dnia mamy wpływ na naszą planetę i sami decydujemy o tym, jakie działania podejmiemy w tym zakresie. Myśl globalnie, działaj lokalnie. Pomyśl o swojej okolicy i o tym, jakie zmiany możesz wprowadzić właśnie tam. Zaangażuj innych w tę pomoc, a będzie wam łatwiej. Gdy zobaczysz, że twoje działania przynoszą efekty, zapragniesz kontynuować tę misję i zainspirujesz innych swoim przykładem – przekonywała z uśmiechem. Jane Goodall tę sztukę opanowała do perfekcji.

Jane Goodall: gdy zaczynałam badania, świat nie miał pojęcia o dzikich szympansach

Urodzona w Londynie Valerie Jane Morris-Goodall, córka kierowcy rajdowego i pisarki, jeszcze przed 10 urodzinami pochłaniała książki, które pomagały jej zgłębiać ukochaną tematykę świata zwierząt i dzikiej przyrody. „Doktor Dolittle i jego zwierzęta” oraz „Tarzan” należały do jej ulubionych lektur. Zafascynowana przygodami głównych bohaterów, marzyła o podróży do Afryki, a działania podejmowane w kolejnych latach miały przybliżyć ją do realizacji tego celu. Praca w charakterze kelnerki pomogła zgromadzić pierwsze oszczędności, a poznany przy tej okazji archeolog i paleontolog, dr Louis Leakey, zaoferował Jane Goodall posadę sekretarki w Muzeum Narodowym w Nairobi, co utorowało drogę do wymarzonych podróży. Zaangażowanie i ambicje młodej naukowczyni, która wraz z zespołem swojego mentora aktywnie uczestniczyła w badaniach skamielin w Wąwozie Olduvai w Tanzanii, zaowocowały propozycją podróży do tamtejszego lasu Gombe. Tam miała rozpocząć obserwacje mało jeszcze wówczas znanego gatunku zwierząt – dzikich szympansów.

Jane Goodall miała 26 lat, gdy w lipcu 1960 r., wyposażona w notatnik, lornetkę i niewielki plecak, wyruszyła na swoją pierwszą ekspedycję. – Gdy zaczynałam badania, świat nie miał pojęcia o dzikich szympansach. Nie było nikogo, kto mógłby mi wytłumaczyć, jak przystąpić do pracy – wspominała w powstałym w 2010 r. filmie dokumentalnym „Życie Jane”. Stosując niekonwencjonalne metody badawcze, zamieszkała wśród dzikich szympansów, aby lepiej zaobserwować i zrozumieć zachowania przedstawicieli tego gatunku. Jednym z jej najważniejszych odkryć w toku badań było ustalenie, że szympansy posługują się narzędziami, a także potrafią toczyć między sobą spory. Goodall przełamała dotychczasowe stereotypowe zachowania innych naukowców, którzy do zwierząt podchodzili jak do obiektów badawczych, opisując je poszczególnymi numerami porządkowymi. Ona nadawała im imiona, takie jak „Fifi” czy „Pasja”, przekonując, że są to stworzenia obdarzone emocjami i zdolne do budowania długotrwałych więzi. Poczynione obserwacje zostały uznane za przełomowe, a zaplanowany na 3 miesiące program badawczy przerodził się w wieloetapowy, trwający kolejne dekady projekt życia badaczki.

Czytaj więcej

Jej historia

Ukończyła liceum w wieku 99 lat. Ma zamiar kontynuować naukę?

Edukację nastoletniej Eleanor Monninger przerwała II Wojna Światowa. Marzenie o kontynuacji i pom...

Jane Goodall – urodzona introwertyczka przezwyciężyła nieśmiałość

W zdominowanym przez mężczyzn świecie naukowym, pełna entuzjazmu i zaangażowania w wykonywaną pracę badaczka miała świadomość, że jej osiągnięcia zostaną dostrzeżone tylko wówczas, gdy zdobędzie odpowiednie wykształcenie akademickie. – Wiele osób próbowało dyskredytować moje osiągnięcia, ponieważ byłam młodą, niedoświadczoną dziewczyną bez odpowiedniego wykształcenia. Łatwo zatem było podważać mój dorobek – relacjonowała we wspomnianym filmie. Rozprawę doktorską poświęconą intensywnie prowadzonym badaniom przedłożyła na Uniwersytecie Cambridge w połowie lat 60., uzyskując tytuł naukowy w dziedzinie etnologii. Dalszych dowodów na potwierdzenie zasadności swoich naukowych dokonań dostarczała, przez kolejne dekady nie zwalniając tempa pracy: autorka 27 książek, z których ostatnia – „The Book of Hope: A Survival Guide for Trying Times” – została przetłumaczona na ponad 20 języków, wystąpiła w licznych filmach, m.in. „Jane Goodall, żyjące dziko szympansy”, „Jane Goodall rozmawia ze zwierzętami”, „Pułapki rozwoju”, „Czas wyboru” czy wspomniany film dokumentalny „Życie Jane” z gościnnym udziałem Angeliny Jolie, Pierce’a Brosnana i Kofi Annana. – Urodzona introwertyczka przezwyciężyła swoją nieśmiałość z konieczności. Mając wokół siebie tak niewiele powodów do optymizmu, podniosła własny głos, sprawiając, że słyszy go cały świat. Spędza 300 dni w roku na podróżach, wygłaszając wykłady na temat prowadzonych badań i cierpliwie tłumacząc zgromadzonym, by podejmowali inicjatywy, które krok po kroku będą zmieniać świat na lepsze – pisano w „Times” w 2004 r..

Założycielka Jane Goodall Institute, organizacji powstałej w 1977 r. w celu prowadzenia badań nad szympansami, a także kontynuowania edukacji w zakresie ochrony przyrody i ekologii, za dokonane odkrycia otrzymała szereg nagród. W kwietniu 2002 r. sekretarz generalny ONZ, Kofi Annan, mianował Jane Goodall Posłanniczką Pokoju ONZ (oryg. UN Messenger of Peace). W 2004 r. otrzymała honorowy tytuł Dama Komandor Orderu Imperium Brytyjskiego (oryg. Dame Commander of the Order of the British Empire, DBE) przyznany przez królową Elżbietę II dla uhonorowania wybitnych osiągnięć w reprezentowanej przez siebie dziedzinie nauki. Dwa lata później wręczono jej Order Narodowy Legii Honorowej, będący najwyższym odznaczeniem nadawanym przez państwo francuskie, a w 2011 r. została mianowana Wielkim Oficerem Orderu Zasługi Republiki Włoskiej. Na początku stycznia bieżącego roku przyjęła wyjątkowe wyróżnienie z rąk byłego prezydenta Stanów Zjednoczonych, Joe Bidena, Prezydencki Medal Wolności. Poza imponującym dorobkiem naukowym Jane Goodall zasłynęła też z inicjatyw takich jak program TACARE, mający na celu udzielanie wsparcia finansowego dla afrykańskich kobiet oraz propagowanie opieki medycznej i edukacji w okolicy Gombe w Tanzanii.

Czytaj więcej

Jej historia

Parada 90 psów i wielomiesięczna celebracja. Jane Goodall wyjątkowo uczci 90 urodziny

Parada 90 psów z okazji 90. urodzin – tak Jane Goodall zamierza świętować tę wyjątkową okazję. Ki...

Huczne obchody 90 urodzin Jane Goodall w 2024

W ubiegłym roku, z okazji okrągłych, 90. urodzin charyzmatycznej naukowczyni, przedstawiciele Jane Goodall Institute mającego filie w 27 krajach świata, zachęcali do celebrowania urodzin założycielki i włączenia się do akcji #GoodAllDay. – Chcemy, aby Jane była z nas dumna, więc wspieramy każdą akcję lokalną zorganizowaną na tę okoliczność: pomoc sąsiedzką, sprzątanie okolicy i wszelkie inne pomysły na spontaniczne działania mające na celu szerzenie dobra – pisali za pośrednictwem mediów społecznościowych. Osobiste życzenia jubilatce składali popularni przedstawiciele świata muzyki i kina, z którymi od lat utrzymywała serdeczne, przyjacielskie relacje: Leonardo DiCaprio, Dave Matthews, Cher czy Pierce Brosnan. – Każdy chce mnie odwiedzić lub spotkać się ze mną z tej okazji. Podróżuję właściwie nieprzerwanie od połowy stycznia – relacjonowała w kwietniu w rozmowie z „The People”.

Ponad rok od hucznej celebracji urodzin legendarnej badaczki dzikich szympansów i obrończyni zagrożonych gatunków zwierząt, nie brakowało osób chętnych na spotkania z seniorką. Seria wykładów prowadzonych w ramach jesiennej trasy w Stanach Zjednoczonych była zaplanowana na kolejne dni. 3 października Jane Goodall miała wystąpić w UCLA Royce Hall w Kalifornii, a 7 października w Lisner Auditorium w Waszyngtonie. – Niektórzy na powitanie powiedzą „Bonjour”, inni „Guten Morgen”, a ja przywitam się inaczej – lubiła rozpoczynać spotkania z uczestnikami wykładów, perfekcyjnie imitując dźwięki wydawane przez szympansy i wywołując rozbawienie wśród zgromadzonych. Do zaplanowanych spotkań już nie dojdzie. Wiadomość o niespodziewanej śmierci zarażającej śmiechem i nieposkromioną energią 91-latki zamieszczono na stronie internetowej jej instytutu 1 października. – Odeszła z przyczyn naturalnych, we śnie – napisano.

Wśród napływających z całego świata kondolencji i niezliczonych wspomnień ze spotkań z Jane Goodall, jest i wiadomość od księcia i księżnej Walii. – Jej bezgraniczna ciekawość i empatia odmieniły nasze rozumienie świata przyrody. Zachęcała nas wszystkich do podejmowania istotnych działań, inspirując niezliczone rzesze ludzi do pracy na rzecz ochrony naszej planety. Jane Goodall dokonała zmian, a świat stracił dziś ten niezwykły głos – napisano na platformie X. Choć głos ten należał do osoby wypowiadającej zdania w sposób wyważony i daleki od krzyku, jego potęgi nikt nie zdoła już zdyskredytować.