Ta choroba może popsuć urlop. Objawy atakują w trakcie czasu wolnego

„Choroba urlopowa” nie jest terminem medycznym ani jednostką chorobową. Obecność tego sformułowania można za to odnotować m.in. w publikacjach popularnonaukowych dotyczących zdrowia, stresu i wakacyjnego odpoczynku. Eksperci zdrowia dostrzegają problem i uznają związane z nim objawy. Przekonują również, że temat powinien być głębiej zbadany, głównie w kontekście wpływu stresu na zdrowie.

Skąd biorą się nagłe, negatywne objawy psychofizyczne w trakcie urlopu? Osoby, które doświadczają zjawiska nazywanego potocznie „chorobą urlopową”, mówią o konkretnych, psychofizycznych zmianach. Wśród nich powtarza się m.in. zmęczenie, poczucie wyczerpania, bóle głowy i bezsenność. Czas, który przewidziano na relaks i odprężenie, staje się okresem frustracji.

„Choroba urlopowa”. Tematem po raz pierwszy zajęli się badacze z Holandii

W 2002 roku Ad Vingerhoets i Maaike Van Huijgevoort przeprowadzili badanie na grupie 1128 mężczyzn i 765 kobiet. Badacze przygotowali ankietę, pytając respondentów, czy kiedykolwiek doświadczyli objawów tzw. choroby rekreacyjnej (ang. leisure sickness). Respondenci wskazywali najczęściej na takie objawy jak: ból głowy/migrena, zmęczenie, bóle mięśni i nudności. Do tego dochodziły także objawy grypopodobne.

Czytaj więcej

Nauka

Starzenie się przebiega inaczej, niż dotychczas sądzono. Nowe odkrycie

Odkrycie naukowców z Chin rzuca nowe światło na to, w jakim wieku proces starzenia się ludzkiego...

3,6 proc. ankietowanych mężczyzn i 2,7 proc. ankietowanych kobiet potwierdziło, że opisane objawy występują u nich często w trakcie weekendu. Występowanie tych samych objawów w trakcie urlopu wskazało 3,2 proc. mężczyzn i 3,2 proc. kobiet. Osoby, które doświadczały objawów „leisure sickness”, przypisywały to zjawisko stresowi i wysokiemu poziomowi obciążenia pracą.

Ad Vingerhoets kontynuował badania w 2007 r., skupiając się tym razem na przyczynach zjawiska. Wśród możliwych powodów wymienił m.in.:

Zdaniem holenderskiego badacza na objawy „choroby urlopowej” najbardziej narażone są osoby, które na co dzień są mocno obciążone pracą. Za jedno z możliwych rozwiązań uznał m.in. ograniczenie spożycia kofeiny i alkoholu w trakcie czasu wolnego.

Nowy raport niemieckich badaczy

W czerwcu 2025 r. niemiecka uczelnia prywatna IU Internationale Hochschule opublikowała ciekawy raport, dotyczący zjawiska „choroby czasu wolnego”. Autorka badania prof. Stefanie André definiuje ten fenomen jako „zjawisko, w którym u ludzi pojawiają się objawy choroby, takie jak bóle głowy, wyczerpanie lub objawy przeziębienia, właśnie wtedy, gdy mają wolne – na przykład w weekend lub na wakacjach”.

W badaniu przeprowadzonym w styczniu i lutym 2025 r. wzięły udział 2004 pracujące osoby w wieku od 16 do 65 lat. Ponad 40 proc. respondentów przyznało, że ich odpoczynek w czasie wolnym nie jest wystarczający, aby sprostać wymaganiom pracy. Częstych objawów „choroby czasu wolnego” doświadczył co piąty uczestnik badania. W trakcie urlopu i dni wolnych od pracy respondenci doświadczali najczęściej: zmęczenia (36,1 proc.), problemów ze snem (27,6 proc.), drażliwości (18,9 proc.) oraz bólów głowy (16,7 proc.). 14,2 proc. badanych zgłosiło objawy przeziębienia.

Respondenci opisali także swój styl i warunki pracy. Wysoką presję w miejscu zatrudnienia wskazało 46,4 proc. badanych. Ponad połowa badanych uważała, że na ich jakość odpoczynku wpływa negatywnie m.in. konieczność bycia dostępnym poza godzinami pracy.

Czytaj więcej

Biura Podróży

Tak drogich „lastów” jeszcze nie było. Nowe rekordy cen wakacji w biurach podróży

Grecja, Turcja, Wyspy Kanaryjskie, Egipt – w tych kierunkach padły w biurach podróży nowe rekordy...

Czynniki ryzyka i zalecane rozwiązanie

„Wyniki pokazują, że konieczność bycia dostępnym poza godzinami pracy, duże obciążenie pracą oraz brak odpoczynku i relaksu to wyraźne czynniki ryzyka wystąpienia objawów choroby w dni wolne od pracy” – wyjaśnia prof. André. I dodaje, że najbardziej narażeni są młodsi pracownicy, głównie ze względu na wymóg dostępności poza godzinami pracy.

Za główną, fizyczną przyczynę tego zjawiska uważa się obecnie nagły spadek poziomu adrenaliny i kortyzolu (w trakcie czasu wolnego). Zdaniem badaczki objawy te można zminimalizować. Zamiast tzw. relaksu biernego (który wzmagał negatywne objawy respondentów), zalecany jest odpoczynek aktywny i zrównoważony.

Eksperci: Należy zadbać o odporność i jakość snu

Zdaniem ekspertów zdrowia, przepytanych w zeszłym roku przez HuffPost, temat „choroby urlopowej” zdecydowanie wymaga dalszych badań. Eksperci są zgodni, że objawy wiążą się głównie ze stresem, pracoholizmem i – generalnie – jakością stylu życia. Zwracają także uwagę na większą ekspozycję na patogeny i wirusy w trakcie urlopowych wyjazdów (m.in. konieczność posiadania aktualnych szczepień). Zalecają też pracę nad zwiększeniem odporności i dbałość o jakość snu.

„Tak jak przygotowujesz się do pieszej wycieczki, robiąc kilka długich spacerów, tak przygotuj się na wakacje, ucząc się wyciszać i lepiej radzić sobie z lękiem” – wyjaśnia dr David Spiegel z Uniwersytetu Stanforda w Kalifornii.

Ekspert przestrzega jednocześnie, aby na krótko przed urlopem nie przyjmować suplementów, które mają „gwałtownie wzmacniać” odporność. Takie rozwiązanie nazywa wprost „mitem”, przypominając, że odporność organizmu buduje się latami m.in. zdrową dietą i unikaniem używek.