Kiedy latem tego roku świat obiegły filmiki z nastoletnią Blue Ivy Carter występującą podczas koncertów u boku swojej utalentowanej mamy Beyoncé, natychmiast zaczęto doszukiwać się jej wizualnego podobieństwa do diwy. Stojąca dzielnie u boku równie słynnego ojca, rapera Jay-Z, odbierającego tegoroczną statuetkę Grammy, ta sama dziewczynka wydała się z kolei wielu internautom łudząco podobna właśnie do drugiego rodzica. I choć tego typu spekulacje trudno rozstrzygnąć jednoznacznie, to nie ulega wątpliwości, że sądząc po rysach twarzy, kolorze oczu czy kształcie nosa można z mniejszą lub większą łatwością stwierdzić, do którego z rodziców dana osoba jest podobna. Z charakterem jest już nieco trudniej. Po kim się go dziedziczy i jak geny wpływają na wyznawane w danej rodzinie wartości, nawet w kilku pokoleniach?
Wielka Piątka osobowości
Naukowcy definiują charakter jako złożoną kombinację temperamentu, osobowości i doświadczeń jednostki. – Fakty zebrane w ciągu wielu lat badań i pokazują̨, że istnieją̨ różnice indywidualne w zachowaniu, których nie sposób wytłumaczyć odwołując się̨ jedynie do czynnika środowiskowego – wyjaśnia dr Agnieszka Gawor, psycholog, wykładowca kierunku psychologia na Uniwersytecie WSB Merito we Wrocławiu. – Stało się oczywiste, że wiele cech ludzkiego zachowania zależy m.in. od mechanizmów fizjologicznych i regulujących poziom aktywacji. Będąc pierwotnie uwarunkowany wrodzonymi mechanizmami fizjologicznymi, temperament podlega powolnym zmianom pod wpływem procesu dojrzewania i niektórych czynników środowiskowych – doprecyzowuje psycholog.
Ekspertka przyznaje, że przy mnogości teorii temperamentu i osobowości warto przytoczyć te najbardziej popularne. – Regulacyjna teoria temperamentu autorstwa polskiego psychologa Jana Strelaua definiuje temperament jako pojęcie dwuwymiarowe określane przez czasowość, wyrażaną jako żwawość i perseweratywność oraz przez energetyczny poziom zachowania wyrażany przez wytrzymałość, wrażliwość sensoryczną, reaktywność emocjonalną i aktywność – wymienia dr Gawor. – Z kolei koncepcja Wielkiej Piątki osobowości autorstwa Paula Costy i Roberta R. McCrae wyróżnia następujące cechy osobowościowe: otwartość na doświadczenie, ugodowość, sumienność, ekstrawersję, neurotyczność. Jeśli te cechy jako wewnętrzne predyspozycje wejdą w interakcję z wpływem otoczenia w jakim dorastamy: wychowania, przekazów rodzinnych, tradycji, kultury, wartości, doświadczeń życiowych oraz osobistych wyborów i decyzji, to ukaże jak skomplikowanym układem jest każdy człowiek. Z tego powodu dzieci wychowane w tej samej rodzinie potrafią różnić się w sposób znaczący od siebie – doprecyzowuje.
Dziedziczenie w linii żeńskiej i męskiej
Warto podkreślić, że pewne cechy dziedziczy się zależnie od płci. Dzieje się tak zarówno w kontekście biologicznym, jak i genetycznym. – Różnice na poziomie biologicznym między płciami mogą wpływać na dziedziczenie pewnych cech – potwierdza dr Gawor. Kobiety i mężczyźni różnią się między sobą na poziomie fizjologicznym czy budową fizyczną. Ale te akurat nie dotyczą bezpośrednio charakteru. Większość cech jest jednak determinowana przez kombinację genów od obu rodziców i nie jest ograniczona do jednej płci.
- Niemniej jednak, istnieją również cechy, które nie są związane z płcią i mogą być dziedziczone niezależnie od linii płciowej, takie jak temperament czy skłonności do pewnych chorób genetycznych – dodaje ekspertka.
