Nocne marki są inteligentniejsze niż ranne ptaszki? Wyniki badań zaskakują

„Żyjemy w dyktaturze skowronków, do nich dostosowane są pory rozpoczynania nauki i pracy. A one permanentnie i bez cienia litości okradają 25 procent społeczeństwa ze snu”, przekonuje Magdalena Komsta, psycholożka, terapeutka poznawczo-behawioralna bezsenności. Jej wykład, w ramach konferencji TEDxKoszalin, ma na Youtube pół miliona odsłon. Rehabilituje w nim sowy, aktywne nocą, rano półprzytomne, które często słyszą, że są leniwe. Nie mogą zmienić nawyków, bo chronotyp, czyli zaprogramowane przez mózg pory zasypiania i budzenia się, są uwarunkowane genetycznie. Co czwarta osoba ma naturę sowy, czyli zasypia około 2. w nocy i, jeśli nie dzwoni budzik, wstaje o 10.00, co czwarta skowronka (22.00-6.30), reszta to typy pośrednie.

Kreatywni ryzykanci

Chronotyp nie wiąże się z płcią, wśród sów i skowronków jest prawie tyle samo kobiet, co mężczyzn. Wywiera istotny wpływ na nasze życie i usposobienie. Na przykład kobiety sowy mają więcej partnerów i w relacjach seksualnych są bardziej swobodne niż ranne ptaszki. Z badań prof. Konrada Jankowskiego, psychologa z Uniwersytetu Warszawskiego, specjalisty od chronotypów, wynika, że dla mężczyzny, który szuka przygodnego seksu, przeważnie partnerką będzie sowa. Ich koleżanki skowronki częściej stawiają na zaangażowanie uczuciowe.

Naukowcy z Imperial College London po analizie testów, jakim poddano 26 tysięcy osób, stwierdzili, że sowy mają o 13 proc., lepsze wyniki niż skowronki w zapamiętywaniu nowych informacji i szybkości ich przetwarzania, nawet gdy wykonują test rano. Wykazują też większą kreatywność, wśród nich jest wielu artystów i wynalazców. Do podobnych wniosków doszli uczeni z uniwersytetu w Madrycie, którzy stwierdzili wprost: sowy są inteligentniejsze. Z czego to może wynikać? Nasi przodkowie żyli w rytmie wschodów i zachodów słońca. Ale byli wśród nich tacy, którzy nie bali się ciemności i ciekawiło ich, jak wygląda świat nocą. „Skowronki wolały prowadzić osiadły, bezpieczny tryb życia. Natomiast otwartość sów na to, co nieznane, mogła w przeszłości sprzyjać migracjom w nowe rejony”, twierdzi prof. Jankowski.

Czytaj więcej

Psychologia

Senna separacja: oznaka kłopotów w związku czy zbawienie dla partnerów? Wyniki badania

Czy decyzja partnerów o spaniu w osobnych łóżkach może oznaczać kryzys w związku, czy raczej jest...

Magdalena Komsta przywołuje przykład plemienia zbieracko-łowieckiego, żyjącego w Tanzanii. Mierzono czas snu tych osób, od chwili, gdy pierwsza się położyła, do momentu, kiedy ostatnia wstała rano. Wszyscy członkowie grupy spali jednocześnie jedynie przez… minutę. Przypuszczalnie ma to związek z bezpieczeństwem. Nocne marki nie są więc pomyłką natury.

Burza mózgów? Najlepiej o 13.00

Sowy nie mają wielu powodów do radości. Żyją wbrew swojemu zegarowi biologicznemu, co wywołuje chroniczne przemęczenie, psychologowie nazywają ich stan społecznym jet lagiem. Skowronki od rana czują przypływ energii, w pracy cieszą się opinią sumiennych i wytrwałych, są stabilne emocjonalnie. Sowy większość zasobów swojej kreatywności przeznaczają na to, by przetrwać do wieczora, kiedy odzyskują wigor, odkładają wszystko na ostatnią chwilę, ciągle są spóźnione. Dlatego częściej niż skowronki wspomagają się używkami i wpadają w nałogi. Nawet szybciej od nich umierają, co stwierdzili naukowcy z Northwestern Medicine i University of Surrey z Wielkiej Brytanii, po trwającej ponad sześć lat analizie danych pół miliona osób w wieku od 38 do 73 lat.

A wystarczy zmienić im harmonogram pracy, co wielu firmach byłoby możliwe. Szefowie powinni też unikać organizowania burzy mózgów o 9. rano, bo wtedy nawet skowronki nie osiągają szczytowej formy. Zdaniem naukowców, zespół, w którym są osoby o różnych chronotypach, największą kreatywność wykazuje około 13.00.

Najbardziej cierpią nastolatki, bo w okresie dojrzewania organizm zaczyna produkować melatoninę, czyli hormon snu, dopiero o północy. Nie są w stanie zasnąć wcześniej, a o ósmej muszą być w szkole. W Danii uczniowie, którzy mogli wybrać godziny rozpoczęcia lekcji, osiągali najlepsze rezultaty. W Wielkiej Brytanii, gdy opóźniono pierwszy dzwonek, o 19 proc. więcej osób zdało maturę. Podobnie było z jej odpowiednikiem w USA - testami SAT, średnia wyników wzrosła o 200 punktów, na 1600 możliwych. Może warto pomyśleć o tym i u nas, odchudzanie podstawy programowej to nie wszystko.

Noc to nie czas na decyzje

Nawet jeśli ktoś jest uprzywilejowaną sową i nie musi nastawiać budzika na wczesne godziny poranne, powinien kłaść się spać przed pierwszą w nocy. To apel psychiatrów z Uniwersytetu Stanforda, opublikowany w czerwcu tego roku. Przestudiowali dane 73 tysięcy osób i przyznają, że sami byli zaskoczeni wynikami. Przewidywali, że jeżeli ktoś się wysypia, to godzina udania się na spoczynek nie ma znaczenia. Okazało się, że ma, i to duże. U nocnych marków, które kładą się nad ranem, ryzyko stanów lękowych i depresji jest o 20-40 proc. większe niż u osób o tym samym chronotypie, zasypiających przed pierwszą. Ranne ptaszki, nawet jeśli często zarywają noce, nie mają takich problemów.

Czytaj więcej

Styl życia

Jakość snu zależy od posiadanych oszczędności. Badanie pokazało ciekawą relację

Badanie wykazało, że posiadanie nawet niewielkich oszczędności poprawia jakość snu i wpływa korzy...

„Sprawdzaliśmy, czy może to zaburzenia psychiczne są powodem późnego zasypiania, jednak zależność jest odwrotna. Nie jesteśmy pewni, dlaczego tak się dzieje, sądzę, że działa tu teoria umysłu po północy. Zmiany neurologiczne i fizjologiczne, zachodzące o tej porze w organizmie, sprzyjają złemu nastrojowi, tendencji do wyolbrzymiania problemów, impulsywności. Skowronki, nawet gdy nie śpią do późna, wiedzą, że ich mózg nie działa wtedy najlepiej, więc nie roztrząsają ważnych spraw. Sowy uważają, że skoro są w świetnej formie, to ich decyzje, podjęte o drugiej-trzeciej nad ranem będą trafne. Tak nie jest, co może prowadzić do rozregulowania emocji”, analizuje prof. Jamie Zeitzer, współautor badania.

Sowy, które nie potrafią zasnąć przed pierwszą (ale nie tylko one), powinny przynajmniej spróbować podejść do swoich problemów tak, jak Scarlett O’Hara, bohaterka „Przeminęło z wiatrem”. Cokolwiek się działo, oznajmiała: „Pomyślę o tym jutro”.

Źródła:

Jankowski, K. S. (2011). W rytmie nastroju. W: E. Goryńska, M. Ledzińska, M. Zajenkowski, (red.), Nastrój. Modele, geneza, funkcje. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.

Randler, C., Jankowski, K. S., Rahafar, A., Díaz-Morales, J. F. (2016). Sociosexuality, morningness-eveningness, and sleep duration.

Sleep Duration, Chronotype, Health and Lifestyle Factors Affect Cognition: A UK Biobank cross-sectional study by Raha West, Daqing Ma et al, published in BMJ Public Health.

www.med.stanford.edu