Co kraj, to obyczaj: dotyczy to również rozwodów. Zaskakujące dane

Chociaż emocjonalny aspekt rozpadu małżeństwa jest uniwersalny, procedury prawne związane z rozwodem mogą znacznie różnić się w zależności od miejsca zamieszkania, obywatelstwa małżonków oraz kraju zawarcia małżeństwa.

Publikacja: 18.12.2024 15:19

Karolina Chabel-Williams: Kraje z najwyższymi wskaźnikami rozwodów w Europie to Szwecja, Dania, Czec

Karolina Chabel-Williams: Kraje z najwyższymi wskaźnikami rozwodów w Europie to Szwecja, Dania, Czechy i Finlandia, gdzie rozwód jest postrzegany jako bardziej akceptowalna alternatywa dla problemów w małżeństwie, a proces rozwodowy jest stosunkowo prosty i szybki.

Foto: Adobe Stock

Wspólne podstawy prawne w Unii Europejskiej

Jeśli jedno z małżonków mieszka za granicą lub oboje są obywatelami różnych krajów, pojawia się pytanie: który kraj ma prawo rozstrzygać sprawę rozwodową? W Unii Europejskiej kwestię tę reguluje tzw. rozporządzenie Bruksela II bis, które wskazuje, że jurysdykcję mają:

• sądy kraju, w którym małżonkowie ostatnio wspólnie mieszkali,

• sądy kraju zamieszkania jednego z małżonków, jeśli drugi małżonek wyrazi na to zgodę,

• sądy kraju, którego obywatelem jest jeden z małżonków.

Akcent brytyjski

Po Brexicie rozwody z udziałem polskich obywateli w Wielkiej Brytanii przestały być objęte przepisami unijnymi. Oznacza to, że procedury rozwodowe muszą być prowadzone zgodnie z brytyjskim prawem, które różni się od polskiego m.in. w podejściu do orzekania winy. Od 2022 r. w Anglii i Walii wprowadzono tzw. „no-fault divorce”, czyli rozwód bez konieczności przypisywania winy, co znacząco upraszcza procedurę.

Wpływ kultury na rozwód

W przypadku rozwodów międzynarodowych, obok aspektów prawnych, dużą rolę odgrywają różnice kulturowe. Polacy często podchodzą do rozwodu z większym przywiązaniem do tradycji i wartości rodzinnych, co może skutkować dłuższymi negocjacjami w sprawach dzieci czy majątku. Z kolei w krajach zachodnich, takich jak Wielka Brytania czy Niemcy, proces ten bywa bardziej pragmatyczny i mniej emocjonalny, co widać choćby w podejściu do podziału majątku czy ustalania alimentów.

Rozwód w Europie może być prosty i szybki lub skomplikowany i długotrwały – w zależności od kraju, w którym jest przeprowadzany. Ważne jest, aby małżonkowie byli świadomi różnic prawnych oraz swoich praw i obowiązków, szczególnie w przypadku międzynarodowych relacji małżeńskich.

Czytaj więcej

Granice w małżeństwie: jakie zachowania można uznać za zdradę? Prawnik wyjaśnia

Europejczycy podchodzą do kwestii rozwodów w sposób wynikający z ich tradycji prawnych, religijnych oraz kulturowych. Poniżej omawiam najważniejsze aspekty rozwodów w wybranych krajach europejskich.

Rozwód w Polsce

Polskie prawo rodzinne przewiduje dwa zasadnicze warunki uzyskania rozwodu:

1. Rozkład pożycia małżeńskiego musi być zupełny i trwały.

2. Rozwód nie może naruszać dobra wspólnych małoletnich dzieci ani zasad współżycia społecznego.

Sądy w Polsce przywiązują dużą wagę do ochrony małoletnich dzieci. Procedura rozwodowa może obejmować mediacje, wysłuchanie małoletnich (jeśli są w odpowiednim wieku), a także badanie przez biegłych psychologów w przypadkach konfliktowych.

Dodatkowo, polski system prawny wymaga szczegółowego określenia winy za rozpad małżeństwa, choć małżonkowie mogą zdecydować się na rozwód bez orzekania o winie. W praktyce jednak rozwód w Polsce bywa czasochłonny, szczególnie jeśli strony nie osiągną porozumienia w kwestiach alimentacyjnych, podziału majątku czy opieki nad dziećmi.

Francja

We Francji rozwód jest regulowany przez Kodeks cywilny. Można go przeprowadzić w sposób ugodowy (tzw. rozwód za porozumieniem stron) lub w przypadku sporu, gdy jeden z małżonków wnosi o rozwód na podstawie winy drugiego. Charakterystyczne jest tu znaczenie mediacji rodzinnej, która często jest wymagana przed rozpoczęciem procesu.

We Francji rozwód jest postrzegany jako decyzja osobista, która powinna być podejmowana w sposób możliwie bezkonfliktowy. Prawo promuje rozwiązania polubowne, a reforma procedury rozwodowej w 2017 roku uczyniła rozwód za porozumieniem stron bardziej dostępnym i mniej obciążającym dla stron.

Niemcy

W Niemczech obowiązuje zasada jednorocznego "okresu separacyjnego" przed uzyskaniem rozwodu. Po tym czasie małżonkowie mogą złożyć pozew o rozwód, nawet bez zgody drugiej strony, o ile dowiodą trwałego rozpadu małżeństwa. W Niemczech rozwód może obejmować również ustalenia dotyczące alimentów i opieki nad dziećmi w jednym procesie.

W Niemczech rozwód jest postrzegany jako proces prawny, a nie obyczajowy. Niemcy przykładają dużą wagę do mediacji i prób ugody, aby zminimalizować konflikty, zwłaszcza gdy w grę wchodzą dzieci. System prawny promuje współpracę między małżonkami, stawiając na pierwszym miejscu dobro dzieci i równouprawnienie w podziale majątku.

Rozwód w Niemczech jest uregulowany szczegółowo, ale dzięki jasnym zasadom i obowiązkowi separacji przed rozwodem procedura ta jest dobrze zorganizowana i zrozumiała dla stron. Niemieckie prawo stawia na sprawiedliwość w podziale majątku, ochronę dzieci oraz elastyczne rozwiązania w zależności od sytuacji małżonków.

Wielka Brytania

W Wielkiej Brytanii (zarówno w Anglii i Walii, jak i w Szkocji) niedawno wprowadzono uproszczone procedury rozwodowe. Od kwietnia 2022 roku małżonkowie nie muszą już wskazywać winy jako podstawy rozwodu. Nowe przepisy pozwalają na składanie pozwów w sposób elektroniczny, co przyspiesza proces.

W Wielkiej Brytanii rozwód jest postrzegany jako prawo do swobodnego decydowania o swoim życiu. Wprowadzenie rozwodów bez orzekania o winie zredukowało konflikty między małżonkami i pozwoliło skupić się na przyszłości, zamiast rozdrapywać przeszłość.

Brytyjski system prawny kładzie nacisk na mediację i pokojowe rozwiązania, co minimalizuje obciążenie emocjonalne i finansowe.

Włochy

Rozwód we Włoszech w ostatnich latach uległ znacznym zmianom dzięki reformom prawnym, upraszczającym procedury i skracającym czas oczekiwania. Jednak wciąż różni się od systemów w krajach takich jak Norwegia czy Szwecja, szczególnie w kontekście czasu separacji przed rozwodem oraz specyfiki kulturowej.

We Włoszech rozwód cywilny został wprowadzony dopiero w 1970 roku, co uczyniło ten kraj jednym z ostatnich w Europie, który zalegalizował rozwody.. Wcześniej małżeństwo miało charakter nierozerwalny, głównie ze względu na silny wpływ Kościoła katolickiego. W 2015 roku wprowadzono reformę tzw. „szybkiego rozwodu” (divorzio breve), która znacznie uprościła i przyspieszyła cały proces.

Obecnie wymagane jest przeprowadzenie separacji trwającej co najmniej 6 miesięcy (w przypadku porozumienia stron) lub 12 miesięcy (w przypadku sporu) przed rozwodem.

Kraje skandynawskie

Rozwody w krajach skandynawskich (Szwecji, Norwegii, Danii, Finlandii i Islandii) są znane ze swojej prostoty i pragmatycznego podejścia, co jest odzwierciedleniem ogólnych wartości społecznych tych krajów, takich jak równość, indywidualizm oraz zaufanie do instytucji publicznych. W porównaniu do wielu innych krajów, procedury rozwodowe są mniej skomplikowane i nastawione na minimalizację konfliktów między małżonkami. W krajach skandynawskich kładzie się duży nacisk na mediację oraz wsparcie emocjonalne i psychologiczne dla rodzin przechodzących przez rozwód. Państwo finansuje programy pomocy, które mają na celu złagodzenie skutków rozstania dla dzieci i małżonków.

Czytaj więcej

Stwierdzenie nieważności małżeństwa to nie to samo co rozwód. Adwokat kościelny wyjaśnia

Kraje skandynawskie są społeczeństwami o wysokim poziomie indywidualizmu i równouprawnienia. Rozwód nie jest tam stygmatyzowany, a prawo sprzyja szybkiemu rozstrzyganiu spraw, co minimalizuje napięcia i konflikty. Zaufanie do instytucji publicznych oraz otwarte podejście do mediacji sprawiają, że rozwody są mniej obciążające emocjonalnie niż w wielu innych częściach Europy.

Szwecja

Szwecja jest znana z liberalnego podejścia do rozwodów. Nie ma tu obowiązku separacji ani wskazywania winy. Jeśli obie strony zgadzają się na rozwód i nie mają dzieci, proces może zakończyć się w ciągu kilku tygodni.

Dania

Dania wprowadziła elektroniczny system rozwodowy, który pozwala na składanie pozwów online. Jeśli małżonkowie są zgodni, rozwód może być orzeczony niemal natychmiast. W przypadku konfliktów mediacja rodzinna jest często zalecana lub wręcz wymagana.

Finlandia i Islandia

Procedury są podobne do tych w Szwecji, z uwzględnieniem okresu separacji (zazwyczaj sześciomiesięcznego), który ma dać stronom czas na przemyślenie decyzji.

Hiszpania

Rozwód w Hiszpanii jest stosunkowo prostą i przyjazną procedurą, zreformowaną w 2005 roku, aby przyspieszyć proces i dostosować go do współczesnych realiów. Hiszpańskie prawo rozwodowe umożliwia rozwiązanie małżeństwa bez konieczności orzekania o winie, co minimalizuje konflikty między małżonkami. Procedury rozwodowe są szybkie i efektywne, zwłaszcza jeśli małżonkowie są zgodni co do warunków rozstania.

W Hiszpanii rozwód jest powszechnie akceptowany, choć w niektórych regionach o silnych tradycjach katolickich decyzja o rozstaniu może spotkać się z większym napiętnowaniem społecznym. Hiszpanie coraz częściej wybierają rozwód za porozumieniem stron, aby uniknąć długotrwałych procesów i kosztów związanych z rozwodem spornym.

Malta

Chociaż Malta wprowadziła rozwody w 2011 roku, proces ten jest nadal stosunkowo skomplikowany. Przed rozwodem małżonkowie muszą przejść przez okres czterech miesięcy separacji, a także przejść przez procedury mediacyjne, szczególnie w sprawach dotyczących dzieci. Istnieje również wymaganie, aby rozwód był uzasadniony trwałym rozkładem pożycia małżeńskiego. Malta jest krajem o silnych wpływach katolickich, a Kościół rzymskokatolicki ma duży wpływ na postrzeganie rozwodów, co może utrudniać podjęcie decyzji o rozwodzie.

Statystyki rozwodowe w Europie

W Europie najtrudniej uzyskać rozwód w krajach o silnym wpływie tradycji religijnych, takich jak Malta, Irlandia, Włochy, Polska, Cypr czy Grecja, gdzie rozwód jest społecznie stygmatyzowany, a małżeństwo traktowane jest jako nierozerwalna więź. Proces może być wydłużony przez wymogi dotyczące separacji, mediacji i potrzeby uzasadnienia trwałego rozkładu pożycia małżeńskiego. W krajach tych rozwód często wiąże się z dodatkowymi wymaganiami, takimi jak przymusowa mediacja czy długi czas oczekiwania, zwłaszcza jeśli jedna ze stron nie wyraża zgody.

Kraje z najwyższymi wskaźnikami rozwodów w Europie to Szwecja, Dania, Czechy i Finlandia, gdzie rozwód jest postrzegany jako bardziej akceptowalna alternatywa dla problemów w małżeństwie, a proces rozwodowy jest stosunkowo prosty i szybki. Wysokie wskaźniki rozwodów w tych krajach mogą wynikać z liberalnych przepisów prawnych, społecznej akceptacji rozwodów oraz względnej łatwości w uzyskaniu rozwodu.

Podsumowanie

Rozwód międzynarodowy to wyzwanie nie tylko prawne, ale i emocjonalne. Kluczowe jest zrozumienie zarówno przepisów prawnych obowiązujących w danym kraju, jak i różnic kulturowych, które mogą wpłynąć na sposób przeprowadzenia procesu. W przypadku rozwodu z udziałem Polaków za granicą warto skonsultować się z prawnikiem specjalizującym się w międzynarodowym prawie rodzinnym, aby uniknąć nieporozumień i zapewnić ochronę interesów wszystkich stron, w szczególności dzieci.

Karolina Chabel-Williams

Radca prawny w Zespole Private Client w Kancelarii Tomczykowski Tomczykowska; specjalizuje się w prawie rodzinnym i spadkowym. Reprezentuje klientów w sprawach rozwodowych, alimentacyjnych czy dotyczących władzy rodzicielskiej. Ponadto doradza klientom w sprawach spadkowych.

Wspólne podstawy prawne w Unii Europejskiej

Jeśli jedno z małżonków mieszka za granicą lub oboje są obywatelami różnych krajów, pojawia się pytanie: który kraj ma prawo rozstrzygać sprawę rozwodową? W Unii Europejskiej kwestię tę reguluje tzw. rozporządzenie Bruksela II bis, które wskazuje, że jurysdykcję mają:

Pozostało 97% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
PRAWA KOBIET
Iran zaostrza kary za „niewłaściwy” ubiór. Co będzie grozić za łamanie przepisów?
Prawo
Granice w małżeństwie: jakie zachowania można uznać za zdradę? Prawnik wyjaśnia
Prawo
Kiedy pracodawca może powierzyć pracownikowi dodatkowe obowiązki bez podwyżki?
WAŻNA (S)PRAWA
Adwokatka Joanna Affre: Dla szefa nie ma nic gorszego niż poczucie samotności decyzyjnej
Prawo
Stwierdzenie nieważności małżeństwa to nie to samo co rozwód. Adwokat kościelny wyjaśnia
Materiał Promocyjny
Nest Lease wkracza na rynek leasingowy i celuje w TOP10