Co kraj, to obyczaj: dotyczy to również rozwodów. Zaskakujące dane

Chociaż emocjonalny aspekt rozpadu małżeństwa jest uniwersalny, procedury prawne związane z rozwodem mogą znacznie różnić się w zależności od miejsca zamieszkania, obywatelstwa małżonków oraz kraju zawarcia małżeństwa.

Publikacja: 18.12.2024 15:19

Karolina Chabel-Williams: Kraje z najwyższymi wskaźnikami rozwodów w Europie to Szwecja, Dania, Czec

Karolina Chabel-Williams: Kraje z najwyższymi wskaźnikami rozwodów w Europie to Szwecja, Dania, Czechy i Finlandia, gdzie rozwód jest postrzegany jako bardziej akceptowalna alternatywa dla problemów w małżeństwie, a proces rozwodowy jest stosunkowo prosty i szybki.

Foto: Adobe Stock

Wspólne podstawy prawne w Unii Europejskiej

Jeśli jedno z małżonków mieszka za granicą lub oboje są obywatelami różnych krajów, pojawia się pytanie: który kraj ma prawo rozstrzygać sprawę rozwodową? W Unii Europejskiej kwestię tę reguluje tzw. rozporządzenie Bruksela II bis, które wskazuje, że jurysdykcję mają:

• sądy kraju, w którym małżonkowie ostatnio wspólnie mieszkali,

• sądy kraju zamieszkania jednego z małżonków, jeśli drugi małżonek wyrazi na to zgodę,

• sądy kraju, którego obywatelem jest jeden z małżonków.

Akcent brytyjski

Po Brexicie rozwody z udziałem polskich obywateli w Wielkiej Brytanii przestały być objęte przepisami unijnymi. Oznacza to, że procedury rozwodowe muszą być prowadzone zgodnie z brytyjskim prawem, które różni się od polskiego m.in. w podejściu do orzekania winy. Od 2022 r. w Anglii i Walii wprowadzono tzw. „no-fault divorce”, czyli rozwód bez konieczności przypisywania winy, co znacząco upraszcza procedurę.

Wpływ kultury na rozwód

W przypadku rozwodów międzynarodowych, obok aspektów prawnych, dużą rolę odgrywają różnice kulturowe. Polacy często podchodzą do rozwodu z większym przywiązaniem do tradycji i wartości rodzinnych, co może skutkować dłuższymi negocjacjami w sprawach dzieci czy majątku. Z kolei w krajach zachodnich, takich jak Wielka Brytania czy Niemcy, proces ten bywa bardziej pragmatyczny i mniej emocjonalny, co widać choćby w podejściu do podziału majątku czy ustalania alimentów.

Rozwód w Europie może być prosty i szybki lub skomplikowany i długotrwały – w zależności od kraju, w którym jest przeprowadzany. Ważne jest, aby małżonkowie byli świadomi różnic prawnych oraz swoich praw i obowiązków, szczególnie w przypadku międzynarodowych relacji małżeńskich.

Czytaj więcej

Granice w małżeństwie: jakie zachowania można uznać za zdradę? Prawnik wyjaśnia

Europejczycy podchodzą do kwestii rozwodów w sposób wynikający z ich tradycji prawnych, religijnych oraz kulturowych. Poniżej omawiam najważniejsze aspekty rozwodów w wybranych krajach europejskich.

Rozwód w Polsce

Polskie prawo rodzinne przewiduje dwa zasadnicze warunki uzyskania rozwodu:

1. Rozkład pożycia małżeńskiego musi być zupełny i trwały.

2. Rozwód nie może naruszać dobra wspólnych małoletnich dzieci ani zasad współżycia społecznego.

Sądy w Polsce przywiązują dużą wagę do ochrony małoletnich dzieci. Procedura rozwodowa może obejmować mediacje, wysłuchanie małoletnich (jeśli są w odpowiednim wieku), a także badanie przez biegłych psychologów w przypadkach konfliktowych.

Dodatkowo, polski system prawny wymaga szczegółowego określenia winy za rozpad małżeństwa, choć małżonkowie mogą zdecydować się na rozwód bez orzekania o winie. W praktyce jednak rozwód w Polsce bywa czasochłonny, szczególnie jeśli strony nie osiągną porozumienia w kwestiach alimentacyjnych, podziału majątku czy opieki nad dziećmi.

Francja

We Francji rozwód jest regulowany przez Kodeks cywilny. Można go przeprowadzić w sposób ugodowy (tzw. rozwód za porozumieniem stron) lub w przypadku sporu, gdy jeden z małżonków wnosi o rozwód na podstawie winy drugiego. Charakterystyczne jest tu znaczenie mediacji rodzinnej, która często jest wymagana przed rozpoczęciem procesu.

We Francji rozwód jest postrzegany jako decyzja osobista, która powinna być podejmowana w sposób możliwie bezkonfliktowy. Prawo promuje rozwiązania polubowne, a reforma procedury rozwodowej w 2017 roku uczyniła rozwód za porozumieniem stron bardziej dostępnym i mniej obciążającym dla stron.

Niemcy

W Niemczech obowiązuje zasada jednorocznego "okresu separacyjnego" przed uzyskaniem rozwodu. Po tym czasie małżonkowie mogą złożyć pozew o rozwód, nawet bez zgody drugiej strony, o ile dowiodą trwałego rozpadu małżeństwa. W Niemczech rozwód może obejmować również ustalenia dotyczące alimentów i opieki nad dziećmi w jednym procesie.

W Niemczech rozwód jest postrzegany jako proces prawny, a nie obyczajowy. Niemcy przykładają dużą wagę do mediacji i prób ugody, aby zminimalizować konflikty, zwłaszcza gdy w grę wchodzą dzieci. System prawny promuje współpracę między małżonkami, stawiając na pierwszym miejscu dobro dzieci i równouprawnienie w podziale majątku.

Rozwód w Niemczech jest uregulowany szczegółowo, ale dzięki jasnym zasadom i obowiązkowi separacji przed rozwodem procedura ta jest dobrze zorganizowana i zrozumiała dla stron. Niemieckie prawo stawia na sprawiedliwość w podziale majątku, ochronę dzieci oraz elastyczne rozwiązania w zależności od sytuacji małżonków.

Wielka Brytania

W Wielkiej Brytanii (zarówno w Anglii i Walii, jak i w Szkocji) niedawno wprowadzono uproszczone procedury rozwodowe. Od kwietnia 2022 roku małżonkowie nie muszą już wskazywać winy jako podstawy rozwodu. Nowe przepisy pozwalają na składanie pozwów w sposób elektroniczny, co przyspiesza proces.

W Wielkiej Brytanii rozwód jest postrzegany jako prawo do swobodnego decydowania o swoim życiu. Wprowadzenie rozwodów bez orzekania o winie zredukowało konflikty między małżonkami i pozwoliło skupić się na przyszłości, zamiast rozdrapywać przeszłość.

Brytyjski system prawny kładzie nacisk na mediację i pokojowe rozwiązania, co minimalizuje obciążenie emocjonalne i finansowe.

Włochy

Rozwód we Włoszech w ostatnich latach uległ znacznym zmianom dzięki reformom prawnym, upraszczającym procedury i skracającym czas oczekiwania. Jednak wciąż różni się od systemów w krajach takich jak Norwegia czy Szwecja, szczególnie w kontekście czasu separacji przed rozwodem oraz specyfiki kulturowej.

We Włoszech rozwód cywilny został wprowadzony dopiero w 1970 roku, co uczyniło ten kraj jednym z ostatnich w Europie, który zalegalizował rozwody.. Wcześniej małżeństwo miało charakter nierozerwalny, głównie ze względu na silny wpływ Kościoła katolickiego. W 2015 roku wprowadzono reformę tzw. „szybkiego rozwodu” (divorzio breve), która znacznie uprościła i przyspieszyła cały proces.

Obecnie wymagane jest przeprowadzenie separacji trwającej co najmniej 6 miesięcy (w przypadku porozumienia stron) lub 12 miesięcy (w przypadku sporu) przed rozwodem.

Kraje skandynawskie

Rozwody w krajach skandynawskich (Szwecji, Norwegii, Danii, Finlandii i Islandii) są znane ze swojej prostoty i pragmatycznego podejścia, co jest odzwierciedleniem ogólnych wartości społecznych tych krajów, takich jak równość, indywidualizm oraz zaufanie do instytucji publicznych. W porównaniu do wielu innych krajów, procedury rozwodowe są mniej skomplikowane i nastawione na minimalizację konfliktów między małżonkami. W krajach skandynawskich kładzie się duży nacisk na mediację oraz wsparcie emocjonalne i psychologiczne dla rodzin przechodzących przez rozwód. Państwo finansuje programy pomocy, które mają na celu złagodzenie skutków rozstania dla dzieci i małżonków.

Czytaj więcej

Stwierdzenie nieważności małżeństwa to nie to samo co rozwód. Adwokat kościelny wyjaśnia

Kraje skandynawskie są społeczeństwami o wysokim poziomie indywidualizmu i równouprawnienia. Rozwód nie jest tam stygmatyzowany, a prawo sprzyja szybkiemu rozstrzyganiu spraw, co minimalizuje napięcia i konflikty. Zaufanie do instytucji publicznych oraz otwarte podejście do mediacji sprawiają, że rozwody są mniej obciążające emocjonalnie niż w wielu innych częściach Europy.

Szwecja

Szwecja jest znana z liberalnego podejścia do rozwodów. Nie ma tu obowiązku separacji ani wskazywania winy. Jeśli obie strony zgadzają się na rozwód i nie mają dzieci, proces może zakończyć się w ciągu kilku tygodni.

Dania

Dania wprowadziła elektroniczny system rozwodowy, który pozwala na składanie pozwów online. Jeśli małżonkowie są zgodni, rozwód może być orzeczony niemal natychmiast. W przypadku konfliktów mediacja rodzinna jest często zalecana lub wręcz wymagana.

Finlandia i Islandia

Procedury są podobne do tych w Szwecji, z uwzględnieniem okresu separacji (zazwyczaj sześciomiesięcznego), który ma dać stronom czas na przemyślenie decyzji.

Hiszpania

Rozwód w Hiszpanii jest stosunkowo prostą i przyjazną procedurą, zreformowaną w 2005 roku, aby przyspieszyć proces i dostosować go do współczesnych realiów. Hiszpańskie prawo rozwodowe umożliwia rozwiązanie małżeństwa bez konieczności orzekania o winie, co minimalizuje konflikty między małżonkami. Procedury rozwodowe są szybkie i efektywne, zwłaszcza jeśli małżonkowie są zgodni co do warunków rozstania.

W Hiszpanii rozwód jest powszechnie akceptowany, choć w niektórych regionach o silnych tradycjach katolickich decyzja o rozstaniu może spotkać się z większym napiętnowaniem społecznym. Hiszpanie coraz częściej wybierają rozwód za porozumieniem stron, aby uniknąć długotrwałych procesów i kosztów związanych z rozwodem spornym.

Malta

Chociaż Malta wprowadziła rozwody w 2011 roku, proces ten jest nadal stosunkowo skomplikowany. Przed rozwodem małżonkowie muszą przejść przez okres czterech miesięcy separacji, a także przejść przez procedury mediacyjne, szczególnie w sprawach dotyczących dzieci. Istnieje również wymaganie, aby rozwód był uzasadniony trwałym rozkładem pożycia małżeńskiego. Malta jest krajem o silnych wpływach katolickich, a Kościół rzymskokatolicki ma duży wpływ na postrzeganie rozwodów, co może utrudniać podjęcie decyzji o rozwodzie.

Statystyki rozwodowe w Europie

W Europie najtrudniej uzyskać rozwód w krajach o silnym wpływie tradycji religijnych, takich jak Malta, Irlandia, Włochy, Polska, Cypr czy Grecja, gdzie rozwód jest społecznie stygmatyzowany, a małżeństwo traktowane jest jako nierozerwalna więź. Proces może być wydłużony przez wymogi dotyczące separacji, mediacji i potrzeby uzasadnienia trwałego rozkładu pożycia małżeńskiego. W krajach tych rozwód często wiąże się z dodatkowymi wymaganiami, takimi jak przymusowa mediacja czy długi czas oczekiwania, zwłaszcza jeśli jedna ze stron nie wyraża zgody.

Kraje z najwyższymi wskaźnikami rozwodów w Europie to Szwecja, Dania, Czechy i Finlandia, gdzie rozwód jest postrzegany jako bardziej akceptowalna alternatywa dla problemów w małżeństwie, a proces rozwodowy jest stosunkowo prosty i szybki. Wysokie wskaźniki rozwodów w tych krajach mogą wynikać z liberalnych przepisów prawnych, społecznej akceptacji rozwodów oraz względnej łatwości w uzyskaniu rozwodu.

Podsumowanie

Rozwód międzynarodowy to wyzwanie nie tylko prawne, ale i emocjonalne. Kluczowe jest zrozumienie zarówno przepisów prawnych obowiązujących w danym kraju, jak i różnic kulturowych, które mogą wpłynąć na sposób przeprowadzenia procesu. W przypadku rozwodu z udziałem Polaków za granicą warto skonsultować się z prawnikiem specjalizującym się w międzynarodowym prawie rodzinnym, aby uniknąć nieporozumień i zapewnić ochronę interesów wszystkich stron, w szczególności dzieci.

Karolina Chabel-Williams

Radca prawny w Zespole Private Client w Kancelarii Tomczykowski Tomczykowska; specjalizuje się w prawie rodzinnym i spadkowym. Reprezentuje klientów w sprawach rozwodowych, alimentacyjnych czy dotyczących władzy rodzicielskiej. Ponadto doradza klientom w sprawach spadkowych.

Prawo
Jak się przygotować do rozwodu? Kompletny poradnik
Materiał Promocyjny
Sześćdziesiąt lat silników zaburtowych Suzuki
Prawo
Agata Jagodzińska: Nie potrafię kłamać, a politycy często kłamią
Prawo
Zofia Chylak po wygranym procesie z CCC: Dla mnie nie była to jedynie walka o sprawiedliwość
Prawo
Zwolnienie po powrocie z urlopu macierzyńskiego: kiedy pracodawca ma do tego prawo?
Prawo
Prawo posagowe w Indiach miało chronić kobiety. Teraz to narzędzie do nękania mężczyzn?
Materiał Promocyjny
Zrozumieć elektromobilność, czyli nie „czy” tylko „jak”