Jak rozmawiać z dziećmi o raku? Psychoonkolog o sytuacji księżnej Kate

W sieci opublikowano nagranie, w którym księżna Walii otwarcie mówi o zdiagnozowanej u niej chorobie nowotworowej i podjętym leczeniu. Mama George’a, Charlotte i Louisa zaznaczyła, że wraz z mężem potrzebowali czasu, by porozmawiać na ten temat z dziećmi i przekazać im wiadomość w odpowiedni dla nich sposób. Według statystyk, aż 24 proc. pacjentów onkologicznych jest rodzicami dzieci poniżej 18. roku życia. Jak należy dzielić się takimi wiadomościami z najmłodszymi członkami rodziny i zadbać o otwartą komunikację nawet z przedszkolakiem? Na te pytania odpowiada Justyna Pronobis-Szczylik, psycholog kliniczny, psychoterapeuta, psychoonkolog.

Jak zareagowała pani na wieść o chorobie księżnej Kate?

Czytaj więcej

Wywiad

Profilaktyka nie gwarantuje, że nie zachorujemy na raka, ale daje szansę na wyleczenie

- Odsetek pań, które zgłaszają się na na badania profilaktyczne wynosi około 40 procent. O skutecznych działaniach profilaktycznych można mówić wtedy, kiedy ten odsetek wzrasta do 70-80 procent – mówi dr hab. n med. Beata Jagielska, dyrektorka Narodowego Instytutu Onkologii.

Mam wiele współczucia dla Kate Middleton. Bardzo często dowiaduję się, że pacjent albo znajomy, ktoś, kto jest mi bliski, zachorował na raka. Stykam się z tym zjawiskiem na co dzień, jestem psychoonkologiem, pracuję jako psychoterapeutka psychodynamiczna ISTDP, więc pacjenci onkologiczni, lub ich bliscy również zgłaszają się do mnie. Przyznam, że na wieść o chorobie księżnej ogarnęła mnie fala współczucia. Żal mi, że usłyszała taką diagnozę. Bo na chorobę onkologiczną patrzę jak na doświadczenie utraty na wielu poziomach. Nie tylko w postaci utraty zdrowia, ale i na poziomie emocjonalnym. Strata bowiem przywołuje stratę. Pożegnanie przywołuje pamięć o innych rozstaniach w życiu, dlatego utrata zdrowia i pożegnanie się ze zdrowym ciałem, budzi dawne uczucia związane z traumą, kiedy to trzeba było pożegnać się z pragnieniami, uczuciami, takimi, które zostały zranione wcześniej w relacjach. Ból związany z utratą w postaci choroby wywołuje cierpienie. Przyjęcie nieuchronnych strat wymaga odwagi, ale pozwala otworzyć się na miłość i życie- mówi Jon Frederickson — amerykański psychoterapeuta ISTDP (Intensywnej Krótkoterminowej Psychoterapii Dynamicznej) w książce „Kłamstwa, którymi żyjemy”. Choroba nowotworowa, która dotknęła księżną Kate, pokazuje, że nawet bycie wspaniałą, mądrą, piękną młodą kobietą, żyjącą w pałacu królewskim, nie chroni przed utratami — one mogą dotknąć każdego z nas. Nawet korona królewska nie chroni przed rakiem. Aby uniknąć bólu, używamy narzędzi do obrony, które jednak powodują cierpienie. Zamiast konfrontować się z rzeczywistością, unikamy jej i wtedy, przestajemy radzić sobie skutecznie.

W obliczu diagnozy każdy potrzebuje utulenia, prywatności, intymności, a tutaj okoliczności były całkowicie inne. Co pani na ten temat sądzi?

Uderzyło mnie to, kiedy zobaczyłam księżną Kate siedzącą na ławce, mówiącą publicznie o swojej chorobie. Taka wiadomość to przecież bardzo osobiste, intymne przeżycie. Chciałabym wierzyć, że był to świadomy wybór nie narzucony przez protokół albo jakiekolwiek inne, surowe zasady czy dyktat, że tak trzeba się zachować w tej sytuacji. To byłyby okrutne wymagania, zarówno w stosunku do kogoś, jak i do siebie samego. Bolesny moment w życiu, jakim jest usłyszenie diagnozy, to czas, w którym każdy człowiek szczególnie potrzebuje przyjaznego, czułego, wspierającego sposobu traktowania. Wymagania czy wewnętrzna presja nie są dobrym rozwiązaniem. Kontekst, że księżna Kate ma malutkie dzieci, stanowi dodatkowe utrudnienie, jednak statystyki mówią, że 24 proc. pacjentów onkologicznych ma dzieci poniżej 18 roku życia, więc jest to zjawisko dość powszechne. Jedna czwarta ludzi na świecie musi zmierzyć się z przekazaniem takiej informacji małym dzieciom.

Czytaj więcej

Jej historia

Oświadczenie księżnej Kate: Jestem w trakcie leczenia onkologicznego

Księżna Catherine, która na wiele miesięcy wycofała się z życia publicznego, w piątek wieczorem ogłosiła, że wykryto u niej nowotwór i obecnie jest w trakcie leczenia onkologicznego. Jak świat reaguje na tę informację?

Jak to zrobić? Jak najlepiej zaplanować rozmowę z dzieckiem w tak trudnym temacie?

Zaplanować to bardzo dobre słowo. Ponieważ tutaj potrzebny jest czas, aby rozmowa nie została przerwana w ważnym momencie. Gdy matka choruje na raka, to dziecko również jest dotknięte chorobą. Choruje cała rodzina, cały system rodzinny. Dziecko, będące jego najsłabszym ogniwem, może przeżywać to najboleśniej, a niekoniecznie będzie to okazywać. Dorośli mogą tego nie dostrzec, ponieważ sami są w szoku, bardzo zaabsorbowani tym, co się wydarza. Należy z dzieckiem otwarcie rozmawiać. Dzielenie się informacjami może zwiększyć poczucie bliskości w rodzinie. Dziecko, gdy może podzielić się swoimi obawami, czuje się wzmocnione. A to pomaga lepiej radzić sobie ze stresem wywołanym chorobą. Dzielenie się wzmacnia więzi. Mówienie: „Widzę, że jesteś smutny, czy możemy o tym porozmawiać?” jest jak najbardziej wskazane. Wtedy dziecko ma poczucie, że jest widziane, ważne. W przeciwnym razie, gdy rodzice są czymś zaabsorbowani, coś szepczą, próbując zataić pewne informacje, młody człowiek może poczuć się wykluczony. Nawet jeśli rodzice w dobrej wierze chronią dzieci przed trudną prawdą, to jednak obraca się to przeciwko poczuciu bliskości w rodzinie i odnosi dokładnie odwrotny skutek. Nawet z malutkim dzieckiem można rozmawiać odpowiednim językiem, w sposób adekwatny, ale uspokajający. Otwarte i szczere komunikowanie się dotyczące uczuć związanych z chorobą pomaga. Obniża poziom lęku u dziecka — badania potwierdzają ten fakt. Dzieci, które nie były zabierane do szpitala w czasie choroby mamy, a później ta choroba zakończyła się niepomyślnie lub miała trudny przebieg, miały wrażenie bycia kimś nieważnym w rodzinie. „Byłem nieistotny, więc mnie nie informowano”. To zwiększa poczucie wyobcowania, odrzucenia. Dziecko pomijane, przed którym ukrywa się fakt choroby czuje się wypchnięte poza nawias rodziny. Nie rozmawiając i unikając kontaktu z dzieckiem, przyczyniamy się do większego cierpienia, bo skazujemy je na to, by pozostać samo z tym, czego nie rozumie. W rodzinie, w której relacje oparte są na więzi, bliskości, intymności, można zakładać, że taka rozmowa będzie przebiegała prawidłowo i wierzę, że książę i księżna będą otwarcie rozmawiali z dziećmi, różnicując prawdopodobnie sposób rozmowy z każdym z nich i biorąc pod uwagę ich wiek.

Taka rozmowa zostanie z dzieckiem na zawsze. Czy nie należy przeprowadzić jej poza domem?

Nie wyróżniałabym miejsca jako takiego, a bardziej stawiała na relacje. Dziecko, może przeżywać różne reakcje w związku z otrzymaniem tej informacji. Może reagować silnymi emocjami, przeżywać smutek, strach, lęk, lęk przed śmiercią, złość, gniew, poczucie winy, osamotnienie. Może trwać w zaprzeczeniu i mówić, że nie chce o tym słyszeć ani się w to angażować – często tak reagują nastolatki. Albo żywić nadzieję, stawać się nadmiernie odpowiedzialne jak na swój wiek. Ważne jest to, aby dziecko miało możliwość wyrażenia swoich emocji w relacji z rodzicem. Nie należy prowadzić tej rozmowy na siłę. Jeśli dziecko odmawia w tej kwestii kontaktu z rodzicem, wtedy dobrze jest znaleźć kogoś w rodzinie, kto będzie potrafił w ciepły, pozbawiony oceny sposób podjąć się rozmowy, przekazując proste informacje.

Czytaj więcej

Styl życia

Blake Lively przeprasza księżną Kate: Jestem zażenowana

Blake Lively zażartowała z zamieszania wokół kontrowersyjnego zdjęcia księżnej Kate z rodziną. Teraz przeprasza, przekazując pozdrowienia przyszłej królowej.

Księżna Kate też wyraźnie podkreśliła w swojej wypowiedzi, że potrzebowali z mężem czasu, aby przekazać tę informację dzieciom w sposób, który jest dla nich odpowiedni. Co to oznacza?

Taką wiadomość należy przekazać w możliwie jak najprostszy sposób, używając klarownych komunikatów: „Jestem chory”. Rozmawiając z najmłodszymi dziećmi, można nawet posłużyć się rysunkiem: „tutaj jest komórka, która została zaatakowana przez wroga. Lekarstwa, które lekarz zaleca, pomagają mi leczyć te komórki. Robię, co mogę przy pomocy lekarzy, którzy o mnie dbają i tez chcą, żebym się wyleczyła. Obiecuję ci, że zrobię wszystko, żeby wyzdrowieć”. Nie zgłaszamy nierealistycznych obietnic, których nie możemy dotrzymać, ale rozmawiamy z małym człowiekiem z szacunkiem. On wtedy ma możliwość reagowania na swój sposób. Każda z form emocjonalnej reakcji jest ok. Należy te emocje uznać i o nich rozmawiać. To bardzo ważne, aby zapytać: „powiedz mi kochanie, co sądzisz o chorobie mamy, jak się z tym czujesz?”. To daje możliwość podzielenia się przemyśleniami, pokazania swoich uczuć, ale też i kłopotów, z którymi dziecko się zmaga. Jest to znakomita okazja, aby przygotować dziecko do batalii, jaką rodzina musi stoczyć, by poradzić sobie w procesie choroby, ze wszystkimi jej fazami oraz ze skutkami leczenia. To pozwoli dziecku poczuć się wspólnotą w rodzinie. Ważne też, aby nie zmuszać do rozmowy. Jeśli dziecko nie chce w danym momencie na ten temat rozmawiać, nie można robić tego na siłę. Można mu podsunąć kredki albo jakoś inaczej zachęcić do ekspresji uczuć. Przykład otwartej komunikacji: siedmioletnie dziecko: - Dlaczego mama nie wstaje rano z łóżka? Nie zaprowadza mnie do szkoły? Dorosły: - Mama leży dłużej w łóżku. Pamiętasz, jak była u lekarza w zeszłym tygodniu? Dostała specjalne lekarstwo. To lekarstwo sprawia, że będzie czuła się bardzo zmęczona przez kilka dni. Mamy nadzieję, że już w sobotę poczuje się lepiej. A teraz powiedz mi, co by sprawiło, żeby poranek przed wyjściem do szkoły był dla ciebie łatwiejszy?”.

Czego – poza opieką medyczną – potrzebuje sam pacjent w toku leczenia?

Sytuacja utraty jest bolesnym doświadczeniem. Choroba onkologiczna to forma utraty, która odbywa się na wielu poziomach. Nie chodzi tylko o utratę zdrowia, wyobrażeń o swoim bezpieczeństwie. Chodzi też o dobrą relację z samym sobą. Gdy czujemy się tak dotkliwie zaatakowani przez chorobę, właśnie wtedy najbardziej na świecie potrzebujemy dobrego traktowania. Dobrze traktować siebie samego jako osobę ważną, wartościową, którą chcemy otoczyć miłością. Tymczasem często stosujemy różne mechanizmy, które stanowią przeciwieństwo takiego podejścia.

Czytaj więcej

Zdrowie

Nie chodzi o kliniki wyłożone marmurami. Profesor Agnieszka Kołacińska-Wow o tym, co liczy się w leczeniu raka piersi

Dane dotyczące liczby zachorowań na raka piersi nie są optymistyczne. Kobiet, które zmagają się z tą chorobą, jest w skali całego świata coraz więcej. Październik to Miesiąc Świadomości Raka Piersi. Chirurg onkologiczna piersi wyjaśnia, co warto dziś wiedzieć na temat tego wybitnie kobiecego nowotworu.

Jakie to są mechanizmy?

Wszelkiego rodzaju zachowania autodestrukcyjne, na przykład krytykowanie siebie, oskarżanie siebie: zrobiłam coś niewłaściwego, jak mogłam tak zrobić? Lub mechanizmy polegające na ignorowaniu siebie: nie będę się sobą zajmować, bo mam tak wiele innych obowiązków. To są zachowania nieczułe, nieżyczliwe i nieserdeczne wobec siebie. To samoniszczące, samoatakujące nawyki, które włączamy automatycznie. Zaczynamy siebie krytykować w myślach: źle żyłam, dlatego mnie coś takiego spotkało. To jest mechanizm, który nikomu nie pomaga. Nawet gdy dotyczy to chorych z rakiem płuc, palaczy, którzy poprzez nałóg przyczyniają się do zachorowania. Ale takie krytykowanie siebie: źle żyłam, nie myślałam pozytywnie i spotkała mnie za to kara, jest bardzo autodestrukcyjne, karzące, wyniszczające.

Czytaj więcej

Styl życia

Demi Moore poinformowała o stanie Bruce'a Willisa i udzieliła ważnej rady bliskim osób cierpiących na demencję

Demi Moore była żoną Bruce’a Willisa przez 13 lat. Doczekała się z nim w tym czasie trzech córek. W kontekście postępującej demencji swojego byłego męża aktorka w emocjonalnej wypowiedzi podzieliła się niedawno pewnymi radami dla wszystkich osób, których bliscy zmagają się z tą chorobą.

Wiele mówi się o sile pozytywnego myślenia, duchu walki z chorobą. Czy pani zdaniem jest to właściwe podejście?

Pacjentom onkologicznym mówi się: musisz myśleć pozytywnie, musisz jeść dużo warzyw itp. Niby nic złego, gdy na przykład krewny udziela takich rad, ponieważ ma dobre intencje. Jednak ja jestem przeciwnikiem terroru pozytywnego myślenia, jeśli ma to polegać na tym, że pacjent nie kontaktuje się ze swoimi prawdziwymi uczuciami, tylko im zaprzecza i wymaga od siebie optymizmu. Co innego, jeśli ktoś w naturalny dla siebie sposób dysponuje stylem radzenia sobie z chorobą w postaci ducha walki. Sama życzyłabym sobie taki mieć, gdybym miała być chora na raka, bo wtedy pacjent ma potrzebę działania, poczucie wpływu i to mu pomaga. Ale prawda jest taka, że w populacji osób chorujących na raka jest tylko kilkanaście procent mających wspomniane podejście. Reszta reaguje różnie, każdy ma swój styl, który towarzyszy mu od dzieciństwa, np. zaszywa się w ciemnym pokoju, zakłada kołdrę na głowę i siedzi tak przez trzy dni. Dopiero potem potrafi wrócić do rzeczywistości i jakoś sobie radzić.  Nie wiem, czy to jest równie dobry sposób jak optymizm. Wolałabym być optymistką. Ale jeśli nawet nią nie jestem, nie znaczy to, że jestem gorszą pacjentką albo mam gorsze wyniki w leczeniu. Oznacza to tylko tyle, że mam inny styl radzenia sobie z trudnościami. I wtedy, jeśli na przykład popadam w smutek, a wszyscy wokół przychodzą i mówią: „Zbierz się w sobie i zacznij walczyć, przestań płakać.”, efekt jest taki, że osoba chora czuje się osamotniona. W momencie, kiedy najbardziej potrzebuje wsparcia ma poczucie, że zawodzi swoich bliskich. Terror pozytywnego myślenia przysparza  choremu cierpienia. Dlatego jestem daleka od potrząsania chorym i mówienia mu: „Przestań się zanurzać w swoją depresję, bo masz teraz optymistycznie patrzeć na to, co się z tobą dzieje.” To jest postawa odhumanizowana, pozbawiona empatii i chęci towarzyszenia sobie lub drugiej osobie w tym, co przeżywa. Takie podejście nie służy nikomu. Cieszmy się tym, że mamy ducha walki, gdy go mamy. Natomiast jeśli tak nie jest, to też mamy prawo żyć i radzić sobie z chorobą tak, ja potrafimy. Mamy prawo czuć to, co czujemy. Należy uznać te emocje. Idea jest taka, żeby pomóc sobie. Zaufanie sobie jest lepsze niż zmuszanie siebie do czegoś, co nie jest nasze.