Słowo roku według Oxford University Press ma trafny polski odpowiednik

– Albo mają romans, albo są bardzo nieśmiali – zażartował wokalista grupy Coldplay, Chris Martin, po po tym, jak widoczna na telebimie para w zawrotnym tempie wyrwała się ze swoich objęć. Kobieta zasłoniła twarz i odwróciła się tyłem do kamery. Mężczyzna, schylając głowę, gwałtownie przykucnął, aby znaleźć się poza zasięgiem obiektywu. Niespodziewana reakcja romantycznie wtulonych w siebie osób, z taką determinacją ukrywających swoje twarze po tym, jak oczy wszystkich uczestników koncertu w Massachusetts zostały skierowane w ich stronę, wywołała lawinę spekulacji co do powodów takiego zachowania.

Zamieszczone w sieci nagranie sprowokowało internautów do wyśledzenia nazwisk, zawodów, reprezentowanej firmy i, przede wszystkim, stanów cywilnych obojga zakochanych. Ustalenia podawano w zawrotnym tempie: wysoko sytuowani pracownicy nowojorskiej firmy technologicznej, kilka lat temu obchodzący swoje czterdzieste urodziny, pozostawali w związkach małżeńskich z innymi partnerami. Publikacji, nagrań i przeróbek słynnej koncertowej sceny przybywało z każdą godziną, a zdrada ujawniona w tak widowiskowy sposób, prowokowała internautów do zamieszczania w mediach społecznościowych nienawistnych komentarzy na temat postępowania dwojga dorosłych osób uwikłanych w pozamałżeńską relację. Toczące się w błyskawicznym tempie zdarzenia nakręcały wśród odbiorców spiralę nienawiści, sprawiając, że ich zaangażowanie w śledzenie komentarzy i dodawanie kolejnych gwałtownie wzrastało. Zaobserwowane zjawisko wpisuje się w definicję procesu rage bait, a samo wyrażenie zostało uznane przez Oxford University Press za słowo roku 2025. Czy ma ono polski odpowiednik i jaki wspólny mianownik mają inne terminy wskazane w zestawieniu? Zagadnienia te omawiamy z dr Anną Jelec z Wydziału Anglistyki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.

Czy zjawisko rage bait ma swój polski ekwiwalent, czy też należy tłumaczyć je opisowo?

Dobrze jest zacząć od faktu, że praktycznie nie istnieją idealne tłumaczenia na poziomie słowa. Nawet nietrudny przecież angielski wyraz chicken nie znaczy idealnie tego samego, co polski kurczak. Chicken może oznaczać typ mięsa, młodą kurę nieznanej płci, ale też dorosłą kurę rasy mięsnej, a nawet osobę tchórzliwą. Po polsku typ mięsa to drób, mała kura to kurczak, dorosła kura dowolnej rasy to kura, a tchórz to tchórz. Innymi słowy: chicken nie zawsze będzie kurczakiem. A skoro nie możemy liczyć na idealne tłumaczenie skromnego kurczaka, to czy możemy liczyć na idealne tłumaczenie czegokolwiek? Możemy się jedynie starać jak najlepiej przekazać znaczenie danego wyrażenia w kontekście. To między innymi dlatego, że nie da się idealnie przetłumaczyć konkretnego słowa, często korzystamy dzisiaj z angielskich form w języku polskim. Jeśli dane zjawisko jest nowe, to nie będzie mieć polskiego odpowiednika. W pewnym sensie bezpieczniej jest trzymać się oryginalnej (angielskiej) formy, bo gwarantuje, że wszyscy będą wiedzieli, o co nam chodzi (oprócz tych, którzy nie będą wiedzieli, bo nie mówią po angielsku). Zwyciężczyni rankingu OUP, rage bait, ma ładny polski odpowiednik. Jest nim prowokacja. Bait to dosłownie przynęta (wędkarska albo myśliwska), a więc baiting, dosłownie zarzucanie przynęty, oznacza tyle co prowokować. Można prowokować psa do ugryzienia albo prowokować internautów do negatywnych reakcji emocjonalnych i rzucania mięsem w komentarzach. Tym właśnie jest rage baiting.

W ścisłej czołówce wskazanych przez Oxford University Press terminów znajduje się też aura farming. Jak można wyjaśnić to zjawisko?

Aura farming wywodzi się od pojęcia farming, dosłownie hodowla lub kultywacja, które w internetowej rzeczywistości uzyskało dodatkowy wymiar. Farming to włożenie wysiłku w zebranie dużej ilości pewnego zasobu: point farming (zbieranie punktów w grze), karma farming (zwiększanie wiarygodności konta na portalach typu reddit), engagement farming (wywoływanie reakcji u wielu użytkowników mediów społecznościowych) i tak dalej. Istotne jest, że celem farmingu jest wyłącznie to, abyśmy danego zasobu mieli dużo. Nie liczy się rzecz, jaką zbieramy, ani po co to robimy. I tak aura farming można przetłumaczyć jako szukanie poklasku albo kultywowanie wizerunku, choć żaden z tych odpowiedników nie odda tego, że farming jest w gruncie rzeczy zajęciem pozbawionym głębszego sensu.

Czytaj więcej

Styl życia

Dictionary.com ogłasza Słowo Roku 2024: gigantyczna popularność terminu „demure”

Gdy idę na rozmowę o pracę, dbam o elegancki wygląd. Prezentuję się bardzo skromnie – zapewnia Ti...

Pierwszą trójkę rankingu OUP zamyka słowo biohack. Jak należy je interpretować?

Biohack jest chyba najłatwiejszy do przełożenia na polski, bo termin haker w naszym języku istnieje. Inna sprawa, że warto w polskim zastosować formę biohacking lub biohack z angielskim „c” w środku – inaczej będzie wyglądało dziwnie, bo biohak może kojarzyć się z takim na przykład holowniczym hakiem. Jeżeli chcemy jednak, żeby było ładnie po polsku, to warto posłużyć się wyrażeniem optymalizacja organizmu, bo tym właśnie biohaki są: sposobami na zwiększenie wydajności umysłu i ciała.

Skąd taka popularność wyżej wymienionych zwrotów i słów? Co sprawiło, że znalazły się na szczycie tak prestiżowego zestawienia?

Popularność konkretnych słów i zwrotów w języku angielskim to złożone zagadnienie, bo angielski jest językiem potocznym Internetu. Na to, jak działa, będzie wpływało mnóstwo czynników: od sytuacji politycznej w Stanach Zjednoczonych po zdjęcie pokazujące czarną pleśń na ścianach mieszkania JK Rowling. Co sprawia, że internauci używają danego słowa? W wyżej wymienionych przypadkach na pewno znaczenie ma budowana przez gigantów technologicznych infrastruktura internetowa. Takie terminy, jak baiting i farming powstały, aby opisać zjawiska typowe dla mediów społecznościowych: wywoływanie reakcji u jak najszerszej grupy osób. Dzieje się tak, ponieważ algorytmy wypychają przed oczy ludzkości tych, którzy najskuteczniej potrafią wywołać w nas emocje. Powstały więc pojęcia opisujące ten rodzaj manipulacji – rage baiting jako opis czegoś, co powstało tylko i wyłącznie po to, aby irytować czy aura farming na określenie kogoś, kto buduje pozytywny wizerunek w bezdusznym celu. Biohack, cóż, myślę, że to desperacka próba przetrwania w środowisku, które oczekuje nieustannej produktywności. Przyjemnie jest myśleć, że jeśli przez pięć minut po obudzeniu będziemy oglądać naturalne światło, to uda nam się wycisnąć z siebie o jeden e-mail dziennie więcej.

Czytaj więcej

Styl życia

Najpopularniejsze słowa 2023 w Niemczech, Szwajcarii i Austrii. Ciekawsze niż w Polsce?

Kraje niemieckojęzyczne regularnie wybierają swoje słowa roku. Co ciekawe, są to wyrażenia brzmią...

Swoje typy wskazali też „konkurenci”: Cambridge Dictionary za słowo roku uznał parasocial. Czy i ono ma związek ze zjawiskami nabierającymi na sile za sprawą mediów społecznościowych?

Parasocial, który często tłumaczy się jako paraspołeczny, to określenie jednostronnej relacji fana lub fanki z celebrytą. Oglądając media społecznościowe celebrytów łatwo jest dać się uwieść wrażeniu, że się z naszymi idolami dobrze znamy. Publikują przecież filmiki, na których zwracają się do nas per „kochane!”, zdjęcia wnętrz, dzieci i piesków, relacje ze ślubów, pogrzebów i innych życiowych wydarzeń. To sprawia, że o osobach publicznych możemy wiedzieć więcej niż o członkach własnej rodziny. Aż zbyt łatwo jest zapomnieć, że nasza sympatia jest nieodwzajemniona. Taylor Swift nie ma pojęcia, kiedy mam urodziny, chociaż ja wiem, że ona obchodzi swoje 13 grudnia. Jeżeli myślimy o relacji z celebrytą podobnie jak o relacji z przyjaciółmi, to zachowujemy się właśnie parasocjalnie. Samo posiadanie tej wiedzy parasocjalne nie jest. Parasocjalne byłoby jednak na przykład wysłanie piosenkarce kartki urodzinowej albo – co gorsza – wproszenie się na jej urodziny.

Według Collins Dictionary na tytuł słowa lub wyrażenia mijającego roku zasługuje vibe coding. Co kryje się za tym sformułowaniem?

Vibe coding oznacza programowanie instynktowne, czyli takie, które nie wymaga od użytkownika umiejętności... programowania. Instynktowne gotowanie będzie wrzucaniem do gara wszystkiego, co nam się akurat nawinie z nadzieją, że uzyskamy obiad. Vibe coding to wrzucanie do modelu językowego informacji o tym, co chcemy osiągnąć z nadzieją, że na końcu otrzymamy działający program. W obu przypadkach należy liczyć się z tym, że wyjdzie, jak wyjdzie.