Święty Mikołaj bywał... Damą. Historia mało znana, a bardzo dziś potrzebna

No dobrze, może niezupełny. Żyjąc przez wiele lat w Australii czyli kraju Down Under, wyczulonym na równouprawnienie wszelkiej maści, miałam okazję widzieć  Australijki zakładające świeckie czerwono-białe stroje Mikołaja i nawołujących przechodniów głośnym i rubasznym „ho, ho,ho”.

Pierwsze przypadki kobiet Mikołajów zanotowano na antypodach już w 1930 r. i uważam, że nie ma powodu, dla którego nie miałoby ich być dziś więcej. Nie tylko w Australii, ale również w innych częściach świata.

Kobiety na... Mikołaje!

W 1935 roku dziennik "Daily Mercury" ze stanu Queensland donosił o pilotującej awionetkę kobiecie Świętym Mikołaju – Nancy Bird Walton nazwanej „Aniołem odludzia”. Nancy była latającą pielęgniarką biorącą udział w programie Far West Children’s Health Scheme, transportującym małych pacjentów z niezaludnionych części Australii do szpitali w Brisbaine. „Kobieta została pierwszym Mikołajem na pustyni” – informowano w gazecie.

Podczas I i II wojny światowej, kobiety z konieczności przyjmowały męskie role. Dotyczy to również przebierania się za Świętego Mikołaja. W 1942 r. w „Perth’s Daily News” napisano: „W tym roku Święty Mikołaj jest kobietą”. Artykuł brzmiał: „W tym roku należy spodziewać się subtelnej zmiany w sylwetce Świętego Mikołaja. Prawdopodobnie będzie szczuplejszy i niższy. Spodziewamy się że będzie też częściej milczał, ponieważ jego głos nie jest tak głęboki jak dotychczas. Matka Mikołajka będzie miała trudne zadanie zastępowania Świętego Mikołaja. Większość ojców na frontach Europy i na statkach nie dostanie urlopu”.

W Stanach Zjednoczonych, w czasie II wojny światowej, kobiety również wskoczyły w buty Świętego Mikołaja, chociaż nie spotkało się to z pozytywnym odbiorem społeczeństwa.

„W czasie wojny kobiety mają zwyczaj przejmować wiele zawodów tradycyjnie zarezerwowanych dla mężczyzn” – odnotował w 1941 r. „St. Louis Star-Times”. Ale choć gazeta przyznała, że pierwsza dama Eleanor Roosevelt może mieć rację, mówiąc, że „miejsce kobiety znajduje się w biurze, fabryce, sali sądowej, na rynku, stacji benzynowej i w innych miejscach, których nie sposób wymienić” – narysowała linię demarkacyjną przed Mikołajem.

„Jest jednak jedna męska domena, której należy bronić za wszelką cenę” – upierała się. „Kobieta, Święty Mikołaj? Broń Boże! To byłoby zbyt daleko idące naciąganie łatwowierności małych dzieci”.

Czytaj więcej

Styl życia

Akcja: dekoracja! Badanie pokazało, że warto jak najwcześniej przystroić dom na święta

Chociaż wiele osób krytykuje zbyt wczesne – ich zdaniem – wprowadzanie w przestrzeni publicznej elementów nawiązujących do zbliżających się Świąt Bożego Narodzenia, ten komercyjny pośpiech może korzystnie wpływać na samopoczucie.

Pomimo narzekań mediów, Amerykanki w latach wojny kontynuowały przebieranie się za Świętego Mikołaja i przemierzanie ulic z radosnym „ho, ho,ho” na ustach, często bez protestów. W Australii praktykę tę kontynuowano także po wojnie. 10 grudnia 1949 r. gazeta "Courier-Mail" z Brisbane doniosła o „Matce Bożonarodzeniowej”, która odwiedziła dzieci w ośrodku opieki społecznej. W artykule zatytułowanym „Święty Mikołaj był damą” informowano, że „Kobieta wdarła się wczoraj do królestwa mężczyzn, kiedy w Centrum Opieki Społecznej im. Kurilpa pojawiła się jako Świety Mikołaj i została przyjęta z taką samą radością, jak każdy Mikołaj odwiedzający Centrum do tej pory”

Tymczasem w 1950 roku w „Glamorous Girl” czytamy, że Święta Mikołajka wjechała na rowerze na przyjęcie bożonarodzeniowe do Freidelle’s, producenta odzieży dziecięcej z Wollongong. Reporter tak opisał jej przybycie: "Jadąc na rowerze i nie zważając na przepisy ruchu drogowego, wściekła „Dziewczyna Mikołaja” pojawiła się w czwartek u Friedelle na imprezie z okazji Bożego Narodzenia i wyzywająco ogłosiła: „No cóż, oto jestem!”.

Fabryka Freidelle zatrudniała kobiety i była jednym z głównych miejsc w regionie zapewniających pracę imigrantom. W takim kontekście wydaje się, że postać Mikołajki ma sens.

Charlie Howard, Mikołaj z domu towarowego, który szkolił także innych kandydatów na Mikołaja, nadał tej koncepcji impuls w 1947 roku, kiedy ogłosił, że jego program stał się koedukacyjny. Jak powiedział agencji Associated Press, planował w tym roku przeszkolić również dwie panie, których praca będzie polegać na „powitaniu małych dziewczynek, dowiedzeniu się co chciałyby dostać pod choinkę, nauczeniu ich zabawy lalkami, domkami dla lalek i naczyniami kuchennymi”. W artykule zacytowano jednak także wypowiedź Howarda: „I ona też musi być ładna”.

Święty Mikołaj - męska sprawa?

W ostatnich dziesięcioleciach XX wieku nasilił się opór wobec kobiet Mikołajów. W Australii Mikołaj znów stał się facetem. W USA nieliczne Mikołajki pracujące w domach towarowych zostały zwolnione lub zachęcone do poszukiwania alternatywnego zatrudnienia. W 1999 roku Mikołajka pozwała sklep Walmart w Louisville, USA za niesłuszne zwolnienie po tym, jak klient skarżył się, że to męska praca. Sprawę przegrała.

Zauważam jednak z radością, że wraz z wkroczeniem ludzkości w nowe milenium, Mikołajki gdzieniegdzie wracają do łask. W 2018 roku w Gisborne w Nowej Zelandii Święty Mikołaj był „kobietą, regionalną, maoryską (prz. red. Maouri – rdzenny mieszkaniec Nowej Zelandii)”. Również w 2018 roku w Park City Mall w Lancaster w Pensylwanii do miasta przybył „Tranta Claus” (transpłciowy Mikołaj).

Zmiana płci głównych postaci Bożego Narodzenia nie jest niczym nowym. We Włoszech bożonarodzeniowa tradycja przedstawiająca folklorystyczną wiedźmę Befanę jako magiczną istotę niosącą prezenty jest częścią kultury od setek lat.

Po raz pierwszy wzmiankowana w wierszu z 1549 r. Befana jest stara, jeździ na miotle, niesie worek pełen smakołyków (i węgla), nosi czarny szal i chustę lub wysoki kapelusz. Podobnie jak Święty Mikołaj wchodzi do domów przez kominy, wypełniając skarpetki i pończochy dzieci prezentami.

Czytaj więcej

Styl życia

Katarzyna Urbańska: To, co wręczamy, świadczy o nas. Jakie prezenty warto kupić bliskim na Gwiazdkę

Skarpety, kapcie, pieniądze, alkohol wciąż są w czołówce najpopularniejszych prezentów pod choinkę, a nie powinno tak być. O tym, dlaczego nie dawać pod choinkę bonu do sklepu, opowiada Katarzyna Urbańska, ekspertka w zakresie etykiety.