Przemoc w szkole to wciąż poważny problem. Jakie pomysły na zapobieganie jej mają eksperci?

Mimo rosnącej świadomości społecznej ofiary przemocy rówieśniczej wciąż często pozostawione są same sobie i zmagają się bezradnością Dlaczego tak trudno przerwać ten zaklęty krąg ? Jakie i czyje konkretnie działania są potrzebne, by w szkole stworzyć bezpieczne środowisko dla młodzieży?

Odpowiedzi na te i inne pytania szukano podczas podczas konferencji „Przerwij krąg przemocy. Jak walczyć z przemocą w szkole?”, która odbyła się 19 września 2024 r. na Uniwersytecie SWPS. W wydarzeniu udział wzięli uczniowie, nauczyciele, eksperci różnych dziedzin, a także wiceminister Edukacji Narodowej. Organizatorzy wydarzenia podkreślali, że ich celem było stworzenie platformy do wymiany doświadczeń i poszukiwania rozwiązań, które mogą faktycznie poprawić sytuację w polskich szkołach.

Przemoc w szkole – zmiana podejścia do rozwiązywania konfliktów

Monika Horna-Cieślak, Rzeczniczka Praw Dziecka, zwróciła uwagę na zmianę podejścia do rozwiązywania konfliktów rówieśniczych w szkołach. Jeszcze kilkanaście lat temu spory i nieporozumienia między uczniami były zazwyczaj rozwiązywane wewnętrznie, dziś jednak coraz częściej rodzice decydują się szukać pomocy. Horna-Cieślak zauważyła, że takie działania, choć zrozumiałe z perspektywy ochrony dzieci, nie zawsze mogą być korzystne dla samych uczniów.

Podkreśliła, że przenoszenie konfliktów na płaszczyznę prawną może prowadzić do dodatkowego stresu i obciążenia psychicznego dla dzieci, które muszą zmierzyć się z formalnymi procedurami. - Kiedy ja chodziłam do szkoły, to jednak te różne sytuacje między uczniami były rozwiązywane na terenie szkoły. Natomiast kiedy zaczęłam wykonywać zawód adwokatki, miałam bardzo dużo konsultacji prawnych, w których rodzice chcieli od razu uruchamiać policję, sąd rodzinny – wyjaśniać sytuacje na tak zwanym bardzo „wysokim c”, co moim zdaniem w różnych sytuacjach jest jeszcze bardziej szkodliwe dla dziecka. Na pewno widzę, że jest większa eskalacja emocji – mówiła Horna-Cieślak.

Zdaniem Rzeczniczki Praw Dziecka, intensyfikacja emocji i szybka eskalacja konfliktów mogą sprawić, że sytuacje, które mogłyby zostać rozwiązane na poziomie szkoły, stają się bardziej skomplikowane i trudniejsze do załagodzenia. Szkoły, które kiedyś były miejscem pierwszej interwencji w takich przypadkach, teraz często muszą mierzyć się z sytuacją, w której dorośli – zamiast współpracować z pedagogami – decydują się na bardziej formalne kroki.

Obserwowane zmiany w podejściu do konfliktów rówieśniczych mogą mieć źródła zarówno w rosnącej świadomości prawnej społeczeństwa, jak i w obawie rodziców o bezpieczeństwo swoich dzieci. Niemniej jednak, jak zauważyła Horna-Cieślak, takie działania nie zawsze przynoszą oczekiwane korzyści, a czasem mogą nawet dodatkowo komplikować sytuację młodych ludzi, którzy znajdują się w centrum tych konfliktów.

Czytaj więcej

Styl życia

Jak mądrze wspierać dziecko w nauce? "Rodzic nie może być środkiem zastępczym"

Początek roku szkolnego to czas, w którym wielu rodziców podejmuje decyzje i zobowiązania dotyczą...

Narzędzia technologiczne – pomoc w walce z przemocą w szkole?

Podczas konferencji poruszono również kwestię nowych technologii, które mogą wspierać szkoły w radzeniu sobie z przemocą. Jednym z takich narzędzi jest system RESQL, wdrożony już w ponad 370 polskich szkołach. System ten umożliwia uczniom anonimowe zgłaszanie przypadków przemocy, co daje im poczucie bezpieczeństwa i szansę na bycie wysłuchanym. Dr Piotr Rycielski, przedstawiciel zespołu RESQL, opowiedział m.in. o tym, że ich system wyznaje ekonomiczną teorię przemocy, i to właśnie na jej podstawie opiera swoje lekcje i szkolenia. Zasada polega na tym, że uczniowie „kupują” przemoc u agresora, bo zwyczajnie szukają rozrywki, i płacą za nią specjalną walutą – śmiechem, uwagą, aprobatą, podporządkowaniem. Przez to bardzo często uczniowie nie zauważają, że oni jako świadkowie, są sprawcami przemocy – w końcu ją napędzają. Dr Piotr Rycielski przedstawił również wyniki wielu badań przeprowadzonych przez RESQL, z których wynikało, że największy procent przemocy rówieśniczej występuje w szkołach podstawowych i ma postać obgadywania, izolowania, lub nastawiania klasy przeciwko danej osobie. Jest to forma przemocy, która według uczniów jest również drugą najbardziej przykrą – „wygrywa” z nią tylko pobicie wymagające interwencji pielęgniarki lub lekarza. To powoduje, że aż 30 proc. uczniów nie lubi chodzić do szkoły, a 11 proc. nie czuje się w swojej szkole bezpiecznie. RESQL oferuje m.in. scenariusze lekcji wychowawczych, na których uczy się rozpoznawać i nazywać techniki oraz rodzaje przemocy. - Nazywanie tych mechanizmów powoduje refleksje nad tym, co się dzieje w grupie. Młodzi ludzie zaczynają zauważać te mechanizmy, potrafią je nazywać, a to jest ogromna moc, bo mogą się przed nimi bronić, mogą wzywać pomocy, kiedy je zidentyfikują – mówił Rycielski.

Swoimi doświadczeniami ze stosowania systemu RESQL podzieliła się Małgorzata Mroczkowska, dyrektor III Liceum Ogólnokształcącym z Oddziałami Dwujęzycznymi im. Bohaterów Westerplatte w Gdańsku. Zaznaczyła, że przed przyłączeniem placówki do programu, wszystkie ankiety w niej przeprowadzane sugerowały, że nic się nie dzieje, że nie ma w niej problemu z przemocą. Jednak podkreśliła, że w RESQL nie chodzi o spektakularne wyniki i liczby. - Wartością tego programu nie jest liczba zgłoszeń przez cały rok szkolny, wartością tego programu jest to, że my rozmawiamy na temat przemocy, rozmawiamy na temat różnych problemów młodzieży czy dzieci i przede wszystkim, że oni otrzymują narzędzia radzenia sobie z tymi problemami (…) Budujemy w nich poczucie sprawczości i to jest najważniejsze – powiedziała. 

Choć system RESQL sprawdza się w wielu szkołach, nie wszystkie placówki są gotowe na jego wdrożenie. Karolina Rosińska, Prezes Fundacji UNIQA zaznaczyła, że potrzebne są także inne narzędzia, które mogą wspierać uczniów i nauczycieli w walce z przemocą. - Są szkoły, w których świetnie zadziała RESQL, czyli program, który zobowiązuje szkoły do długofalowego, przynajmniej rocznego działania. Ale są też i placówki, które z różnych powodów nie będą chciały go wdrożyć i my też na to powinniśmy mieć odpowiedź – mówiła. Wskazała na znaczenie dodatkowych rozwiązań, takich jak warsztaty, telefony zaufania czy czaty zaufania, które stanowią ważne wsparcie w walce z przemocą i hejtem w szkołach.

Czytaj więcej

Styl życia

Kiedy dziecko może samo iść do szkoły? Opinie psychologów i przepisy prawa nie są zgodne

Wrzesień to miesiąc nowych początków – zarówno dla dzieci, jak i ich rodziców. Wiele rodzin staj...