Alarmujące nowe dane na temat alkoholizmu nastolatków. Kto i w jakim wieku już pije?

Zgodnie z danymi OECD (Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju) jedna na pięć osób w wieku 15 lat przyznaje, że co najmniej 2 razy w życiu znajdowała się w stanie nietrzeźwości. W niektórych krajach OECD nastoletnie dziewczęta częściej niż chłopcy znajdują się pod wpływem alkoholu. Takie wskaźniki odnotowano między innymi we Włoszech, Hiszpanii, Wielkiej Brytanii, Danii i na Węgrzech. Sytuacja wygląda odwrotnie między innymi w Austrii i Słowenii. Tam nastolatkowie częściej sięgają po alkohol niż ich rówieśniczki.

Jakie czynniki decydują o tym, że osoby w tak młodym wieku spożywają alkoholu i w jaki sposób wpływa to na ich zdrowie? Czy w Polsce dziewczęta również częściej niż chłopcy sięgają po alkohol? Rozmawiamy o tym z Barbarą Sitek, psychoterapeutą, certyfikowanym specjalistą psychoterapii uzależnień.

Czytaj więcej

Zdrowie

Kobiety szybciej niż mężczyźni zapadają na chorobę alkoholową

Badania opublikowane na łamach JAMA Health Forum wykazały, że w trakcie pierwszej fazy epidemii Covid19 kobiety między 40. a 64. rokiem życia były znacznie bardziej narażone na zagrożenia zdrowia wynikające z nadużywania alkoholu. Eksperci komentują.

Jakie czynniki najczęściej sprawiają, że ludzie w młodym wieku sięgają po alkohol?

Trudno jednoznacznie odpowiedzieć na to pytanie. Każdy człowiek ma swoje unikalne oraz indywidualne cechy, a co za tym idzie różne sposoby radzenia sobie z trudnościami. Młodzi ludzie często nie mają ich jeszcze wypracowanych, a wtedy jedną z „łatwiejszych” w ich przekonaniu opcją jest sięganie po używki. To one dają im krótkotrwałą chwilę zapomnienia. Jest to niestety bardzo złudne, gdyż realnie problemy, z którymi się zmagają, nie znikają, a w dalszej perspektywie mogą także przybrać na sile. Poza tym okres adolescencji często charakteryzuje się silną potrzebą przynależności do grupy oraz akceptacji. Młodzi ludzie szukają kontaktu z drugim człowiekiem, nie każdy ma tę lekkość i swobodę poruszania się w relacjach interpersonalnych. Obawy i lęk często są silnym predyktorem do sięgania po alkohol. Grupa rówieśnicza nie zawsze dostarcza konstruktywnych wzorców. Nastolatkowie, którzy nie mają jeszcze wypracowanych zasobów radzenia sobie ze sobą, ze swoimi emocjami, mogą być bardziej podatni na negatywny wpływ środowiska. Eksperymentowanie, ciekawość i dostępność to kolejne powody do testowania swojej dorosłości i próby przekraczania granic. Etap buntu wobec norm i zasad w wieku dojrzewania może być momentem, gdy właśnie alkohol umożliwi ekspozycję sprzeciwu i niezależności. Przekazy kulturowe zawarte chociażby w filmach czy codziennym funkcjonowaniu rodziny pokazują dorosłego pijącego alkohol. Młodzież chętnie naśladuje to, co widzi. Alkohol może być także atrakcyjny ze względu na zmiany percepcji, jakich dokonuje w umyśle człowieka. Niejednokrotnie jest to jednym z głównych determinantów do spróbowania dla młodego człowieka, który szuka przygód i wrażeń.

Czy istnieją sposoby na samodzielne poradzenie sobie z nałogiem, czy też zwykle potrzebna jest specjalistyczna pomoc?

Z uzależnieniem bardzo trudno jest poradzić sobie samemu. Dzieje się tak przede wszystkim ze względu na specyficzne działanie mechanizmów uzależnienia (iluzji i zaprzeczeń, nałogowego regulowania uczuć oraz rozdwojonego i rozproszonego Ja). Są to mocno działające siły, których zadaniem jest niedopuszczenie do świadomości osoby uzależnionej, że picie jest problemem. To sprawia, że osoba pije dalej i nie zauważa, jak alkohol wpływa na każdy obszar jej życia. W terapii leczenia uzależnień pracuje się nad tak zwanym rozbrojeniem mechanizmów uzależnienia – czyli osłabieniem ich działania. Ponadto terapia dostarcza specyficznej wiedzy na temat uzależnienia oraz sposobów radzenia sobie z nim, co ma kluczowe znaczenie dla utrzymywania abstynencji oraz nabycia umiejętności radzenia sobie z tzw. głodem alkoholowym. Problemem nie zawsze jest utrzymanie abstynencji od alkoholu, a raczej sposób myślenia. W terapii nazywamy to „trzeźwym myśleniem” albo „pijanym myśleniem”. Tego często dojrzały człowiek może nie rozpoznać, dlatego psychoterapia może być konieczna do pełnego dojścia do zdrowia.

Czytaj więcej

Ludzie

Alkohol nie powinien być elementem czasu dla siebie. Eva Biringer o pułapce kobiecego "me time"

Wykształcone, dobrze sytuowane kobiety po 30 spożywają dziś więcej alkoholu niż kiedykolwiek wcześniej. Popularna w Niemczech Eva Biringer była jedną z nich. Udało jej się wyjść z nałogu. Opowiada o tym w książce "Niezależna: opowieść o piciu i odpuszczaniu".

Jakie szkody i zniszczenia w młodych organizmach wywołuje spożywanie alkoholu?

Alkohol wpływa na rozwój młodego człowieka w szerokim tego słowa znaczeniu. Począwszy od tego, że osoba małoletnia może uzależnić się od picia dużo szybciej niż dorosły. Im wcześniej człowiek sięga po alkohol, tym większe jest ryzyko uzależnienia. To w perspektywie rozwoju młodego organizmu może nieść za sobą szereg konsekwencji. Picie wpływa na rozwój intelektualny, więc może powodować zaburzenia jego sprawności, zaburzenia koncentracji uwagi oraz pamięci, problemy w nauce i relacjach interpersonalnych. Picie alkoholu w młodym wieku ma ogromny wpływ na rozwój mózgu i całego układu nerwowego, co może skutkować szeregiem zaburzeń tj.: zaburzenia procesów poznawczych, trudności w kontrolowaniu impulsów i podejmowaniu decyzji. Alkohol w zasadzie ma wpływ na każdą komórkę ciała. Młodsze osoby narażone są głównie na: uszkodzenie wątroby, choroby serca, problemy z układem pokarmowym, zaburzenia hormonalne, zwiększone ryzyko uzależnienia od alkoholu. Alkohol jest także depresantem, więc jego nadużywanie będzie prowadziło prędzej czy później do chorób psychicznych: depresji, zaburzeń lękowych, chwiejności nastrojów oraz zaburzenia w rozwoju tożsamości czy poważniejszych zaburzeń osobowości.

A jeśli chodzi o dorosłych, którzy zaczęli bardzo wcześnie pić - jak to wpływa na ich zdrowie i życie?

Udowodniono, że nadużywanie alkoholu w młodym wieku może doprowadzić do trwałych zmian w obszarze mózgu. Przede wszystkim dotyczy to obszaru zmian w ciele migdałowatym, które jest odpowiedzialne za przetwarzanie emocji. W związku z tym dorośli, którzy zaczęli wcześnie używać alkoholu, mogą zmagać się ze stanami lękowymi lub depresyjnymi. Jak już wspomniałam wcześniej, w toku nadmiernego picia mogą ujawniać się z czasem psychozy alkoholowe, ataki padaczki czy zaburzenia osobowości. Taka osoba z trudem adaptuje się do życia w społeczeństwie, które stawia przed nim pewne wymagania. Często alkoholizm prowadzi do utraty pracy, rodziny, zdrowia i pieniędzy, ale także szacunku do samego siebie. Obok psychologicznych skutków nadużywania alkoholu jest szereg chorób, które może on powodować. Przede wszystkim obniżona odporność predysponuje do większej zachorowalności. Osoby nadużywające alkoholu często chorują na nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, polineuropatia, wrzody żołądka i dwunastnicy, choroby trzustki. Alkohol jest toksyną, która tak jak nikotyna prowadzi do rozwoju nowotworów.

Czytaj więcej

Styl życia

Brain Rot czyli zgniły mózg - niebezpieczny skutek uzależnienia od sieci. Na czym polega?

Gdy memy, filmy na TikToku i nowości na Instastories stają się głównym źródłem informacji o świecie, a nawiązania do pozyskanych tą drogą treści pojawiają się w każdej rozmowie, może to oznaczać zjawisko „Brain Rot”. Czy da się z nim walczyć?

Czy dysponuje pani statystykami dotyczącymi sytuacji w Polsce? Czy w naszym kraju również problem alkoholowy wśród nastolatków w większym stopniu dotyczy dziewcząt niż chłopców?

Jak wynika z jednego z najnowszych raportów wydanego we wrześniu 2024 roku przez Instytut Człowieka Świadomego w Warszawie, alkohol jest jedną z najbardziej rozpowszechnionych substancji psychoaktywnych wśród młodzieży szkolnej – 80 proc. nastolatków w wieku 15-16 lat piło alkohol, a ponad 30 proc. doświadczyło stanu upojenia. Według tego raportu polska młodzież pod względem wieku inicjacji oraz innych wskaźników spożycia alkoholu, takich jak częstotliwość picia, wielkość spożycia, częstotliwość picia nadmiernego lub upijania się, nie należy do przodującej w Europie – lokuje się w grupie krajów o średniej wartości wskaźników. Cykliczne międzynarodowe badania HBSC (Health Beaviours in School-aged Children), przeprowadzane co cztery lata we współpracy z Europejskim Biurem Regionalnym WHO gromadzą dane na temat zachowań zdrowotnych i środowiska społecznego nastolatków w wieku 11, 13 i 15 lat. Najnowsza edycja HBSC (2021/2022) została przeprowadzona w 44 krajach Europy, Azji Środkowej i Kanadzie. Jej wyniki wskazują, że średnio 15 proc. uczniów w wieku 11 lat, 33 proc. uczniów w wieku 13 lat oraz 57 proc. 15-latków ma za sobą próby picia alkoholu. W przypadku Polski odsetek dzieci, które już piły alkohol, w tych grupach wiekowych jest mniejszy. Wśród 11-latków – 9 proc. dziewcząt i 13 proc chłopców jest po inicjacji alkoholowej (dla tej grupy wiekowej wszystkie kraje Europy Zachodniej odnotowują wyższe wskaźniki, najwyższe w Wielkiej Brytanii, gdzie 34 proc. dziewcząt i 35 proc. chłopców w wieku 11 lat już piło alkohol). Wśród 13-latków – 26 proc. dziewcząt i 21 proc. chłopców ma za sobą próby picia. Natomiast w grupie wiekowej 15-latków, wyniki dla Polski odpowiadają średniej HBSC – 54 proc. dziewcząt i 58 proc. chłopców w tym wieku jest po inicjacji alkoholowej.

Jakie – z pozoru pozytywne – efekty spożycia alkoholu, młodzi ludzie głównie wymieniają jako czynniki sprzyjające sięganiu po te używki?

Najczęściej wymienianymi korzyściami, o jakich mówią młodzi ludzie sięgający po alkohol, jest potrzeba przynależności do grupy rówieśniczej oraz spełnienie oczekiwań tejże grupy, celem uzyskania aprobaty. Poprawa nastroju, ucieczka od problemów, radzenie sobie z kompleksami czy trudnymi emocjami takimi jak strach, złość, frustracja, smutek są kolejnymi powodami, dla których młodzież chętnie sięga po substancje psychoaktywne. Alkohol ma działanie rozhamowujące albo tłumiące, co w efekcie może dawać uczucie braku lęku. Dla młodej osoby może to być atrakcyjne o tyle, że może zdobyć się na odwagę pod jego wpływem, może poczuć iluzoryczną pewność siebie.