Dziś wolno wszystko? Tak wygląd definiuje współcześnie kobiecy autorytet

Tego rodzaju mechanizm przypomina to, co Erving Goffman nazwał zarządzaniem wrażeniem. W książce „Człowiek w teatrze życia codziennego” porównał życie społeczne do spektaklu. W jego ujęciu, każda interakcja to scena, na której odgrywamy role zgodne z oczekiwaniami otoczenia. Wygląd staje się w tym teatrze nie tylko kostiumem, ale i środkiem zarządzania przekazem, elementem, który może podtrzymać wiarygodność roli. Właściwie dobrana fasada, czyli to, co na zewnątrz, w opinii socjologa, jest w stanie umożliwić jednostce osiągnięcie zamierzonych celów, np. wywarcie określonego wrażenia, które może działać na jej korzyść lub wręcz przeciwnie. Być może właśnie dlatego kobiecy autorytet tak często zostaje zakwestionowany nie poprzez kompetencje, lecz przez wizerunek. Bo kiedy rola, jaką się odgrywa, jest społecznie nacechowana, każdy szczegół, długość spódnicy, kolor paznokci czy obecność rajstop, może zostać uznany za niezgodny ze scenariuszem.

Społeczna ocena wyglądu

Badania psychologiczne dowodzą, że wygląd nie tylko wpływa na pierwsze wrażenie, ale potrafi zdominować ocenę kompetencji, wiarygodności, a nawet moralności. Efekt halo, czyli mechanizm, w którym jedno pozytywne (lub negatywne) wrażenie rzutuje na całościowy odbiór osoby, działa szczególnie silnie w środowiskach zawodowych (chcąc nie chcąc, utrwalone stereotypy wzmacniają tę zależność). Badania przeprowadzone przez psycholog Nancy Etcoff sugerują, że atrakcyjność może być atutem – o ile mieści się w ramach społecznie akceptowalnych. Oznacza to, że wygląd fizyczny, szczególnie kobiet, silnie wpływa na ocenę ich kwalifikacji, intelektu czy zgodności z oczekiwaniami przypisanymi ich roli. Dobitnie pokazuje to kontrast między kobietą u szczytu hierarchii a tą dopiero rozpoczynającą karierę. Posługując się przykładem: gdy dyrektorka przychodzi do biura w minimalistycznym garniturze i sportowych butach, jej styl odczytywany jest jako świadoma deklaracja niezależności. Gdy podobny strój wybiera młodsza pracowniczka – może być uznana za zbyt pewną siebie (jeśli styl odbiega od schematu pokory), pretensjonalną (jeśli strój wydaje się zbyt na pokaz), zuchwałą (jeśli przekracza granice norm, nawet subtelnie). Te same elementy garderoby nabierają różnych znaczeń w zależności od pozycji, wieku czy tonu głosu. Bo wygląd kobiety niemal nigdy nie jest czytany dosłownie – interpretowany jest przez pryzmat władzy, statusu i utajonych oczekiwań. To najlepszy dowód na to, że granice elegancji, choć mniej oczywiste niż dawniej, wciąż istnieją i są społecznie usankcjonowane. Świadomość tego mechanizmu może być pierwszym krokiem do jego rozbrojenia.

Czytaj więcej

Kultura

Coś więcej niż ubranie. Dlaczego w serialu „Aniela” warto zwrócić uwagę na futro bohaterki?

Gdy rozpadają się relacje, świat obraca się plecami, główna bohaterka serialu „Aniela” nie znika....

Skoro „odgrywanie” roli jest swoistym procesem, to można go także świadomie przekształcać. Nie po to, by łamać zasady dla samego buntu, lecz by tworzyć nowe standardy widzialności i wiarygodności kobiecego autorytetu. Takiego, który nie mieści się w garsonce, ale w sile głosu, kompetencji i samoświadomości; nie da się uciec od społecznych ocen, ale można odzyskać prawo do własnej interpretacji. I być może równie ważne jak odwaga, by pisać własny scenariusz, jest niekwestionowanie cudzych wyborów, bo każda kobieta mierzy się z innym kontekstem, innym spojrzeniem, innym ciężarem oczekiwań. To, co dla jednej jest wyrazem siły, dla innej może być tarczą ochronną. To, co wygląda na kompromis, bywa aktem przetrwania. W świecie, który tak łatwo ocenia – warto nauczyć się patrzeć na siebie z większą życzliwością. Nie deprecjonować, nie poprawiać, nie podważać. Dopóki elegancja pozostaje pod nadzorem, kobiecy autorytet zawsze będzie poddawany próbie. A przecież nie chodzi o podporządkowanie się cudzym oczekiwaniom. Chodzi o szacunek – do siebie i do innych.