Na szczęście tak. Programy stypendialne, kampanie społeczne i polityki równości pomagają zmniejszać te różnice. Wiele instytucji wprowadziło działania afirmatywne, programy mentoringowe i polityki przeciwdziałania dyskryminacji. Organizacje międzynarodowe, jak UNESCO i ONZ, wspierają kobiety w nauce. Jednak mimo postępów, kobiety nadal spotykają się z wyraźną dysproporcją płacową, ale również barierami w dostępie do grantów badawczych, utrudnionym awansem na wyższe stanowiska kierownicze, stereotypami związanymi z „męskimi" i „kobiecymi" dziedzinami nauki. Nie możemy bać się o tym mówić, bo pierwszym krokiem do zmiany jest zlokalizowanie wyzwań. Ale mamy też nasze autorytety. Historie wybitnych naukowczyń, jak Marie Curie, Rosalind Franklin, prof. Maria Borucka-Arctowa, Annie Easley są dziś szeroko promowane, a współczesne badaczki, jak chociażby May Britt-Moser, Jennifer Doudna czy Emmanuelle Charpentier (laureatki Nagrody Nobla w dziedzinie chemii), wciąż inspirują nowe pokolenia.
Jakie inne czynniki mogą okazać się pomocne w zachęcaniu kobiet do działalności w świecie nauki?
Faktycznie na obecność kobiet w nauce wpływa szereg czynników, które mają jednocześnie wpływ na rozwój społeczeństw, gospodarek i samej nauki. Jak wspomniałam świadomość i otwartość są tu kluczowe. Myślę, że również nastawienia na współpracę oraz działania afirmatywne, właśnie jak chociażby programy mentoringowe i polityki przeciwdziałania dyskryminacji, jak również wzmacniające trendy dotyczące wdrażania różnorodności. Przypomnę może o kilku oczywistościach, bo może warto je raz na jakiś czas przywołać. Większa różnorodność – skupimy się tu na płciowej, bo o tym dziś rozmawiamy – niesie ze sobą zwiększony potencjał intelektualny i różnorodność perspektyw. Potwierdzają to liczne badania. Ma to szansę zaowocować szerszym zakresem innowacji zarówno w kontekście nauki, jak również i w biznesie. Zróżnicowane zespoły badawcze są bardziej kreatywne i innowacyjne, dzięki połączeniu różnych optyk i dzięki twórczej dynamice, która ma szansę powstać tylko w takich zestawieniach. Ponadto badania pokazują, że różnorodne grupy badawcze osiągają lepsze rezultaty, ponieważ różne doświadczenia efektywniej wpływają na rozwiązywanie problemów i podejmowanie decyzji. W wielu sektorach, szczególnie w dziedzinach STEM, istnieje niedobór wykwalifikowanych specjalistów. Zwiększenie liczby kobiet w tych obszarach może zapełnić luki kadrowe. Na przykład według Organizacji Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego (ICAO), kobiety stanowią około 4 proc. wszystkich pilotów na świecie, a zapotrzebowanie na wykwalifikowaną kadrę w tym sektorze wzrasta niezwykle dynamicznie. Dlatego tak zachęcamy panie do aplikowania na studia lotnicze. Pamiętajmy również, że równość płci w nauce, a co za tym idzie również w biznesie, przyczynia się do bardziej zrównoważonego rozwoju społeczno-ekonomicznego, a innowacje technologiczne tworzone przez różnorodne zespoły lepiej odpowiadają na potrzeby globalnego rynku pracy i społeczeństwa. Podsumowując tę listę kilku wybranych oczywistości: zwiększona obecność kobiet w nauce przynosi korzyści zarówno jednostkom, jak i całemu społeczeństwu. To nie tylko kwestia sprawiedliwości, ale również praktycznego wykorzystania pełnego potencjału ludzkiego dla postępu nauki, technologii i biznesu.
Jakie osiągnięcia polskich naukowczyń w minionym roku – zarówno w Polsce, jak i poza naszym krajem – są, pani zdaniem, godne odnotowania?
Ta lista mogłaby być bardzo długa. Ograniczę się zatem do osiągnięć kilku naukowczyń, o których czytałam ostatnio. Prof. Katharina Boguslawski z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu została laureatką Nagrody Narodowego Centrum Nauki 2023 w obszarze nauk ścisłych i technicznych. Jej badania w dziedzinie chemii kwantowej przyczyniły się do rozwoju metod obliczeniowych, umożliwiających dokładniejsze modelowanie złożonych układów molekularnych. Tę samą nagrodę, tylko w kategorii nauk humanistycznych, społecznych i o sztuce otrzymała dr Karolina Ćwiek-Rogalska z Instytutu Slawistyki Polskiej Akademii Nauk. Ponadto w ramach 23. edycji programu L’Oréal-UNESCO Dla Kobiet i Nauki 2023 wyróżniono aż sześć utalentowanych polskich badaczek, przyznając im stypendia w trzech kategoriach: habilitacyjnej, doktoranckiej i magisterskiej: Natalia Sauer, mgr inż. Angelika Andrzejewska-Romanowska, mgr inż. Elżbieta Wątor, dr inż. Marta Pacia, dr Aleksandra Rutkowska, dr Magdalena Zdrowowicz-Żamojć. Gratuluję! Dr Małgorzata Gałązka-Sobotka, Członkini Zarządu Uczelni Łazarskiego, Dziekan Centrum Kształcenia Podyplomowego i dyrektor Instytutu Zarządzania w Ochronie Zdrowia została laureatką Nagrody Wizjonerzy Zdrowia. Natomiast dr hab. n. med. Anna Wilmowska-Pietruszyńska, przewodnicząca Komisji Bioetycznej, a także Prezes Polskiego Towarzystwa Orzecznictwa Lekarskiego, została odznaczona medalem Uniwersytetu Rzeszowskiego za zasługi na rzecz rozwoju nauk medycznych i nauk o zdrowiu w dążeniu do doskonałości naukowej i dydaktycznej.
