Polka w Chile: Przy łóżku zawsze warto trzymać buty i latarkę

W Chile mieszkasz już od prawie 15 lat. Co sprawiło, że wybrałaś akurat ten kraj na życie?

Wbrew pozorom nie był to przypadek. Wszystko zaczęło się od miłości do muzyki latynoamerykańskiej, która z czasem przerodziła się w zainteresowanie samą Ameryką Łacińską, jej kulturą, historią i społeczeństwem. Zarówno prywatnie, jak i zawodowo. Pracowałam wtedy w radiu, gdzie m.in. prowadziłam autorski program z muzyką świata. Dosyć naturalnie więc, któregoś roku wzięłam plecak i poleciałam na wakacje właśnie za ocean. Moim głównym celem była Brazylia, bo kocham bossa novę i sambę, ale to właśnie Chile - gdzie "wpadłam na chwilę" zwabiona przepięknymi zdjęciami przyrody w internecie - wywarło na mnie ogromne wrażenie. Na miejscu okazało się, że na żywo wszystkie te góry, lodowce, wulkany, ocean i pustynia wyglądają jeszcze piękniej i okazalej niż na fotografiach! Absolutnie się rozkochałam. Zdałam sobie też sprawę jak ogromny i różnorodny to kraj i ile jest tu do zobaczenia. Pamiętam też, że z miejsca poczułam się w Chile dobrze, jak u siebie, choć był to przecież koniec świata i mówiono do mnie w obcym języku. Wtedy zdecydowałam, że muszę wrócić tu na dłużej.

Początkowo dałam sobie rok i sporo jeździłam po całym latynoskim kontynencie, ale w Chile znalazłam też miłość, mojego męża, więc ostatecznie Santiago stało się moją bazą i tu zaczęłam się rozwijać, nawiązywać przyjaźnie. Skończyłam studia z muzyki latynoamarykańskiej, dość szybko zaczęłam pracować jako korespondent zagraniczny dla polskich mediów, a potem również jako przewodnik, ostatecznie założyłam też biuro turystyczne. Napisałam książkę reporterską. Słowem, namnożyło się powodów, żeby zostać. Dzisiaj mam tu dom, dosłownie i w przenośni.

Czy Chile stało się dla ciebie Chilito, jak czule o swoim kraju mówią mieszkańcy?

Zdecydowanie. Podobnie jak Chilijczycy i ja je tak często nazywam (śmiech). To tu toczy się moja codzienność. W decyzji zostania w Santiago na dłużej na pewno ważny był i jest fakt, że po prostu dobrze się tu czuję. Lubię to Chile - zarówno “za”, jak i “pomimo”. Tak jak Chilijczycy.

Co Chilijczycy wiedzą o Polsce? Jak cię przyjęli?

Przyjęli mnie bardzo ciepło. Chilijczycy ogólnie są życzliwym narodem, pomocnym z natury i ciekawym ludzi, zwłaszcza jeśli ktoś – jak ja – przybywa z tak nieoczywistego dla nich kraju jak Polska. Są oczywiście pewne zaprzeszłości historyczno-polityczne, przez które nie przepadają np. z sąsiadami, ale Europejczykom są bardzo przychylni. Co też jest zresztą pokłosiem historii, w tym przypadku kolonializmu.

Polska kojarzy się Chilijczykom szczególnie ciepło z racji Jana Pawła II. Ma on w chilijskich sercach szczególne miejsce i myślę, że pomimo różnych skandali, które wychodzą ostatnio na światło dzienne, jeszcze długo tak będzie. Polskę kojarzą jako kraj bardzo katolicki, a Polki jako kobiety piękne, wykształcone, odważne i zdecydowane. Jednocześnie, dbające o dom i zorganizowane. I trochę uparte (śmiech).

Chilijczycy, jak na Latynosów przystało, kochają piłkę nożną, znają więc doskonale Roberta Lewandowskiego i Grzegorza Lato, choć o polskiej drużynie nie mają zbyt dobrego zdania (śmiech). Nasz kraj kojarzą też z drugą wojną światową i Auschwitz. Niektórzy znają historię Solidarności i Lecha Wałęsy.

W moim środowisku, dziennikarsko-artystycznym, mówi się też często o wysokim poziomie edukacji w Polsce, świetnych akademiach muzycznych i literaturze. Pamiętam, jak przy okazji Nagrody Nobla głośno było o Oldze Tokarczuk. Okazało się, że wielu Chilijczyków od lat uwielbia jej książki. Miałam nawet przyjemność tłumaczyć na język hiszpański wywiad z panią Tokarczuk, przeprowadzony dla „El Mercurio”, największego i jednego z najstarszych dzienników w Chile. Temat trafił na okładkę dodatku o kulturze. To był jeden z tych wspaniałych dla mnie momentów, kiedy przenikają się moje dwa światy: polski i chilijski.

Najsilniej obydwa kraje łączy jednak postać Ignacego Domeyko. Polski inżynier i geolog był jednym z pionierów badań naukowych nad terytorium Chile oraz jednym z pierwszych rektorów Uniwersytetu Chilijskiego, pierwszej uczelni wyższej w kraju. Polak cieszy się tu ogromnym szacunkiem i sławą. Na tyle, że Chilijczycy podarowali mu pasmo gór na północy Chile, i to nie byle jakich. Kordyliera Domeyki ma ponad dziewięćdziesiąt milionów lat i szczyty wznoszące się na wysokość ponad czterech tysięcy dwustu metrów.

Żyjesz w trzecim najszczęśliwszym kraju spośród krajów Ameryki Łacińskiej. Co sprawia, że Chilijczycy są zadowoleni z kraju, w którym żyją?

To bardzo złożone pytanie. Powiedziałabym, że jakość życia w Chile jest na wysokim poziomie, porównując je do innych krajów latynoskiego kontynentu. Jest tu dość czysto, dość bezpiecznie, panuje tu pewien porządek. Zwłaszcza, jeśli zarabia się w miarę przyzwoite pieniądze, można żyć naprawdę przyjemnie. Problemem Chile jest natomiast ogromne rozwarstwienie społeczne i nierówna dystrybucja dóbr, co sprawia, że ową przyzwoitą pensję mają tylko nieliczni. Konkretnie, około 70 proc. społeczeństwa zarabia poniżej średniej krajowej (średnia krajowa w Chile wynosi 826.535 chilijskich pesos, czyli ok. 3,449 zł), a jedynie niespełna 3 proc. co najmniej 3.000.000 pesos, czyli – zaokrąglając – powyżej trzech średnich krajowych. To naprawdę niewielki odsetek, ale owa śmietanka zarabia na tyle dużo – często są to niebotyczne pieniądze - że wyrównuje statystyki i wyciągana średnia wygląda dobrze.

Jednak, w przypadku Chile, a tak naprawdę chyba w każdym przypadku, oddzieliłabym poczucie szczęścia od stanu konta. Dla statystycznego Chilijczyka, jeśli jest on w stanie utrzymać rodzinę i dom, w weekend zaprosić przyjaciół na asado, czyli grillowanie w ogródku, a w niedzielę odpocząć i spędzić czas z rodziną, to już jest dobrze. Umieją cieszyć się małymi rzeczami. Pomimo wielu problemów dnia codziennego i często trudnej rzeczywistości, potrafią zachować pewną lekkość ducha i życzliwość. Mają też ogromne poczucie humoru. I bardzo to w nich lubię.

Przede wszystkim jednak, Chilijczycy kochają swój kawałek ziemi i tę miłość pielęgnują w sobie na co dzień: jedząc chilijskie jedzenie, pijąc chilijskie wino, tańcząc chilijskie tańce, wychwalając każdy zakątek Chile, będąc świadomym cudnej chilijskiej przyrody. Chilijczycy kochają Chile. Tak po prostu. I pomimo trzęsień ziemi i innych kataklizmów, rzadko kiedy wyobrażają sobie, żeby mogli mieszkać gdzie indziej. Myślę, że to wszystko wpływa na fakt, że wysoko oceniają swój poziom ogólnego szczęścia w różnych rankingach.

Czytaj więcej

Wywiad

Polka w Tajlandii: Tutaj można zmienić imię, jeśli ktoś uzna, że przynosiło mu pecha

Uśmiech jest największą bronią Tajów. Często nie oznacza wcale radości, a raczej służy temu, by zamaskować niezadowolenie, dyskomfort czy nawet zażenowanie zachowaniami obcokrajowców – mówi Kamila Markiewicz, autorka książki „Tajlandia. Królestwo Buddy i street foodu".

W książce piszesz o determinacji Chilijczyków, niezłomności, porównujesz ich do Syzyfa, piszesz, że żadnej pracy się nie boją, po czym kilka kartek dalej znajduję, że są niepunktualni, często nie kończą zadań.

Tak, to wszystko prawda! (śmiech) Chilijczycy są pełni sprzeczności, a przynajmniej tak to wygląda na pierwszy rzut oka. Kiedy jednak przyjrzeć się uważniej i przeanalizować skąd wynikają poszczególne cechy ich charakteru, okazuje się, że ma to sens i w pewien sposób się dopełnia.

Chilijczycy są w pewnym sensie Syzyfami z racji tego, że nieustannie, regularnie i przez wieki, muszą podnosić się po zniszczeniach przeróżnych kataklizmów: od trzęsień ziemi, przez erupcje wulkanów po susze i powodzie. Zawsze tak było i zawsze tak będzie, dlatego to syzyfowa praca. Skutkiem życia w cieniu katastrof, do tego w kraju tak odizolowanym od reszty świata, jest owa niezłomność i liczenie na siebie. Oraz poczucie, że bez pracy nie ma kołaczy. W związku z tym rzadko narzekają na trudy, pracują zresztą długie godziny, często na dwa etaty, by związać koniec z końcem i wyżywić rodzinę. Taki już chilijski los, by przeżyć, trzeba się mocno wysilić.

Jednocześnie, mają problemy z dotrzymywaniem terminów i zobowiązań. Dlaczego? Bo Chilijczyk pracuje niejako skokowo. Okresy intensywnej działalności - na przykład wtedy, kiedy szef dopytuje o zaległy raport - przeplatane są okresami bierności i prokrastynacji - kiedy nikt o nic się nie upomina... Na pierwszy rzut oka nie widać może w tym wspólnego mianownika. Ja po latach dostrzegam jednak pewną prawidłowość. Jak wspomniałam, Chilijczyk pracuje skokowo, to znaczy w podobnym rytmie jak ten wyuczony na wypadek nagłych katastrof. Na krótki, określony czas ekstremalnie się mobilizuje, po czym - kiedy awaryjna sytuacja wydaje się opanowana – znowu wpada w beztroski letarg, dopóki nie poderwie go na równe nogi kolejna „katastrofa”, czyli… ponaglający e-mail od szefa.

Wiele chilijskich cech wynika zresztą z geografii i położenia na mapie. Owe „sprzeczności”, wydają mi się w Chilijczykach niezwykle fascynujące.

Jak się żyje z perspektywą zagrożenia trzęsieniem ziemi?

W tej kwestii moje podejście jest raczej typowo chilijskie. Na co dzień o tym nie myślę. Nie wstaję rano z myślą "czy dzisiaj przyjdzie koniec świata?". Mam oczywiście świadomość, że żyję w kraju sejsmicznym i są pewne zasady, których się przestrzega – a przynajmniej powinno. Dla przykładu, przy łóżku zawsze warto trzymać buty i latarkę bądź świece, by uniknąć sytuacji, kiedy w przypadku nocnego wstrząsu i braku prądu, będzie trzeba chodzić boso po mieszkaniu. Warto mieć też w domu radio na baterie. W kuchni za to ciężkie rzeczy kładzie się raczej na niższych półkach, a szklane – jak kieliszki – lepiej trzymać w zamkniętych szafkach. Podobnie rzeczy sypkie, jak mąka czy ryż, tym sposobem zaoszczędzi się sobie po prostu sprzątania. Warto pilnować też tego, by mieć zapas jedzenia i wody na kilka dni oraz jakąś gotówkę. Tak naprawdę są to rzeczy praktyczne, które po jakimś czasie robi się automatycznie, bez zastanowienia.

Nie ukrywam jednak, że na ten spokój wpływa fakt, że mówimy o kraju, który na trzęsienia jest świetnie przygotowany. Zarówno jeśli chodzi o infrastrukturę, najnowocześniejsze systemy antysejsmiczne i monitoring władz, jak również świadomość chilijskiego społeczeństwa. Wszyscy doskonale wiedzą co, kiedy i jak należy robić, a władze w 20 minut są w stanie przeprowadzić prewencyjną ewakuację miliona mieszkańców wybrzeża w razie zagrożenia falą tsunami. To dość imponujące. Trzęsienie, a przede wszystkim tsunami, to oczywiście straszny kataklizm, ale jak na jego skalę – bo mówimy tu o najsilniejszych trzęsieniach ziemi na świecie – można powiedzieć, że niemalże po chwili kraj wraca do funkcjonowania. Chilijczycy oswoili kataklizmy. Mają je w DNA.

Trzęsienia to zresztą jeden z przykładów na ogromne poczucie humoru Chilijczyków oraz ich pewien dystans do życia i niedoli. Uwierzysz, że w Chile jest drink, który nazywa się terremoto, czyli "trzęsienie ziemi", a żeby tego było mało, po nim serwowany jest mały kieliszek z réplica, czyli "wstrząsami wtórnymi"? Nie znam też innego kraju, w którym już po kilku minutach od silnego trzęsienia internet zalewają coraz to nowe memy pełne czarnego humoru. Ten czarny humor to zresztą kolejna cecha, za którą lubię tutejszych mieszkańców.

Monika Trętowska

Foto: Archiwum prywatne

Jacy są jeszcze Chilijczycy? Czy też są tak wylewni jak inni Latynosi?

Chilijczycy są dość nietypowymi Latynosami. Są dużo bardziej stonowani i spokojni, wręcz nieco nieśmiali, mniej gestykulują, ciszej mówią, czym wyłamują się ze stereotypu głośnego, śmiałego, lubiącego być w centrum uwagi Latynosa. Są bardziej skryci, powściągliwi i ostrożniejsi w afektach niż reszta chaotycznego, impulsywnego kontynentu. Można by powiedzieć, że są latynoskimi introwertykami, co zresztą również wynika z geografii. Często nazywani są „Anglikami Ameryki Południowej”, co odnosi się głównie do odizolowania ich kraju, otoczonego z czterech stron, niczym wyspa, naturalnymi granicami: pustynią, Andami, Pacyfikiem i polami lodowcowymi na południu. Mają więc w sobie dawkę wyspiarskiej melancholii.

Chilijczycy potrzebują zatem chwili zanim się otworzą i zaproszą cię do swojego kręgu. W tym początkowym dystansie upatruję zresztą trochę podobieństwa do Polaków. Ale przez to, moim zdaniem, relacje z Chilijczykami bywają trwalsze, bo kiedy już przekroczysz próg ich domu, będą cię traktować jak króla.

Jak na Latynosów, są też dosyć zorganizowani, co jest dość nietypowe w tej części świata i wynika m.in. z chilijskiej geografii. Muszą bowiem zachować pewien porządek, szanować odgórne normy i wytyczne, inaczej nie przetrwaliby jako naród w chaosie kataklizmów. Zwłaszcza w kraju tak rozległym jak Chile. Trzeba go jakoś trzymać w ryzach. Ale zanim zapytasz mnie o spóźnialstwo w kontekście tego zorganizowania - normy i wytyczne instytucji to jedno, a życie prywatne i zabawa to drugie. Po godzinach Chilijczyk pozwala sobie na, nazwijmy to, elastyczność w podejściu do czasu. Dla ich obrony dodam jednak, że Chilijczyk na spotkanie się ostatecznie stawi, co w innych krajach kontynentu nie jest takie oczywiste (śmiech).

Po przeczytaniu twojej książki już wiem, że mamy z Chilijczykami wspólną cechę. To skłonność do narzekania.

To prawda, że Chilijczycy lubią sobie ponarzekać na pogodę, na rząd, ceny, na koszty życia, system ochrony zdrowia czy niskie emerytury, czyli to wszystko, co sprawia, że systematycznie wychodzą na ulicę. Niemniej jednak nie wynika to z jakiegoś ogólnego pesymizmu czy zgorzknienia, przeciwnie, Chilijczycy są pogodnym, uśmiechniętym narodem, co można odczuć w kontakcie codziennym. To narzekanie wynika u nich raczej, przynajmniej tak to odbieram, z chęci “zagadania” i poczucia przynależności, wspólnoty losu. Czy podobnie jest w Polsce? Być może. Choć wydaje mi się, że Polacy są jednak w kontakcie codziennym poważniejsi i nieco bardziej sfrustrowani życiem niż Chilijczycy. Mam nadzieję, że nikomu się tym stwierdzeniem nie narażę (śmiech).