Rezygnacja z pisania ręcznego szkodzi kondycji układu nerwowego. Oto, co się z nim dzieje

Oczekiwaniu na najnowszy repertuar muzyczny Taylor Swift zwykle towarzyszy ekscytacja zamieszczonymi w pudełkach z płytami dodatkowymi materiałami podpisywanymi przez gwiazdę. Wiersze, słowa piosenek, listy i notatki sporządzane przez wokalistkę własnoręcznie są szczegółowo omawiane w mediach społecznościowych. Fani artystki przekazują sobie zdjęcia unikatowych zapisków, dzieląc się spostrzeżeniami na temat interpretacji kąta nachylenia wyrazów, odległości między słowami czy sposobu łączenia liter. Najbardziej wytrwali pieczołowicie próbują odwzorowywać charakter pisma swojej idolki, porównując wyniki z oryginałem.

Choć ta ostatnia czynność ma charakter odtwórczy, samo przelewanie myśli na papier i sporządzanie ręcznych notatek stanowi nie lada trening dla ludzkiego mózgu, a umiejętności rozwijane dzięki tej aktywności przynoszą długotrwałe efekty w postaci poprawy pamięci i koncentracji czy rozwoju kreatywności. O działaniu tych mechanizmów, jak również o innych korzyściach wynikających z ręcznego pisania, rozmawiamy z dr n. med. i n. o zdr. Dagmarą Bartczak-Szermer, psychologiem, terapeutą środowiskowym, oraz Kamilą Perliceusz, menedżerką kierunku Pedagogika Specjalna na Uniwersytecie Dolnośląskim DSW, logopedą ogólnym i klinicznym.

Czytaj więcej

Psychologia

Oto, co się dzieje w mózgu, gdy pisze się pamiętnik. Każdy powinien to wiedzieć

W jaki sposób spisywanie wydarzeń minionego dnia lub snucie planów na przyszłość poprzez przelewa...

Pisanie ręczne sprzyja dokonywaniu syntezy i selekcji informacji

Badania opublikowane w „Trends in Neuroscience and Education” wykazują, że pisanie ręczne to dla mózgu prawdziwy trening. – Angażuje on jednocześnie obszary odpowiedzialne za postrzeganie wzrokowe, precyzję ruchów oraz przetwarzanie bodźców zmysłowych – wymienia dr Dagmara Bartczak-Szermer. – Oznacza to, że pisanie to złożona czynność, która angażuje sieci neuronowe związane nie tylko z samą motoryką. Oprócz korzyści m.in. dla pamięci i koncentracji uwagi, pisanie ręczne sprzyja rozwojowi funkcji językowych i czytania. Badania wykazują, że dzieci, które piszą lub uczą się pisać ręcznie, sprawniej zapamiętują litery, a także często szybciej i sprawniej uczą się czytać słowa. Dodatkowo pisanie ręczne usprawnia koordynację wzrokowo-ruchową, wspiera głębsze przetwarzanie informacji. Pisząc odręcznie, w przeciwieństwie do sytuacji, w której szybko stukamy w klawiaturę, dokonujemy syntezy oraz selekcji informacji, a to sprawia, że notowane treści są z reguły lepiej rozumiane i trwalej zapadają w pamięć – podkreśla psycholog.

Jak zauważa rozmówczyni, ręczne pisanie aktywuje te sieci neuronowe, które angażowane są także podczas rozwiązywania zadań matematycznych. – W praktyce oznacza to, że lepiej rozumiemy i sprawniej rozwiązujemy zadania z treścią oraz wykonujemy proste obliczenia arytmetyczne. Należy też podkreślić, że nawet sam akt pisania ma dobroczynny wpływ na regulację emocji i redukcję stresu. Prowadzenie np. dziennika lub pamiętnika ma działanie terapeutyczne. Powtarzalny, rytmiczny ruch ręki może działać uspokajająco, a przelewanie myśli na papier pomaga w ich uporządkowaniu i zdystansowaniu się do problemów – wymienia dr Bartczak-Szermer.

Czytaj więcej

Psychologia

Szydełkowanie i haftowanie mają wpływ na zdrowie psychiczne. Psycholog wyjaśnia

Zajęcia zwykle praktykowane przez seniorów wracają do łask. Jak szydełkowanie czy haftowanie wpły...

Pisanie ręczne jako proces angażujący wiele obszarów mózgu i układu nerwowego

Składające się w wyrazy i zdania litery umieszczane na papierze stanowią wynik rozbudowanych procesów, na których rozwój pracuje się od najmłodszych lat życia. – Pisanie to nie tylko mechaniczne stawianie liter, to proces angażujący wiele obszarów mózgu i układu nerwowego. Aby dziecko mogło pisać sprawnie, musi najpierw rozwinąć zdolność planowania ruchu, kontrolowania napięcia mięśniowego, utrzymywania postawy oraz koordynowania ruchów ręki i oka. Mózg człowieka rozwija się w dużej mierze dzięki wzorcom ruchowym. Powstawanie nowych połączeń zwiększa neuroplastyczność, czego efektem jest m.in. lepsza jakość przyswajania wiedzy. Już od najmłodszych lat dzieci mają szansę rozwijać i doskonalić swoje umiejętności w obszarze ruchowym motoryki małej i dużej. Zaczynając od podstawowych ruchów, a kończąc na prawidłowej kaligrafii, nieustannie ćwiczą dłonie. Ruchy precyzyjne aktywowane są przez korę ruchową. Dzięki pisaniu aktywują się obszary odpowiedzialne za przetwarzanie sensoryczne, pamięć sekwencyjną, koordynację i regulację emocji – zauważa Kamila Perliceusz.

W przeciwieństwie do wystukiwania słów na klawiaturze, używanie długopisu, pióra czy ołówka do sporządzania ręcznych notatek stanowi proces angażujący znacznie więcej obszarów mózgu i przez to w większym stopniu stymulujący ludzką kreatywność. – Badania z wykorzystaniem elektroencefalografu (EEG) wykazały, że podczas pisania ręcznego obserwuje się znacznie bardziej rozbudowane i zsynchronizowane wzorce aktywności mózgu. Aktywowane są nie tylko ośrodki ruchowe, ale także te odpowiedzialne za przetwarzanie sensoryczne, wzrokowe i pamięć. Pisanie na klawiaturze jest czynnością bardziej zautomatyzowaną i monotonną, która angażuje węższe i mniej zintegrowane obszary mózgu. Pisanie odręczne wspiera pamięć motoryczną i sensoryczną ze względu na fakt, że każda litera w piśmie ręcznym ma unikalny kształt i wymaga specyficznego, precyzyjnego ruchu ręki. Ten ruch jest kodowany w pamięci motorycznej. Dodatkowo odczuwamy fakturę papieru i opór, jaki stawia długopis. Te wszystkie bodźce sensoryczne tworzą bogaty i znacznie bardziej trwały ślad pamięciowy niż w przypadku klawiatury. Tam ruch palca jest niemal identyczny dla każdego klawisza, co mniej stymuluje poznawczo – wyjaśnia dr Dagmara Bartczak-Szermer.

Czytaj więcej

Styl życia

Bookbinding: jak trend z TikToka pomaga ocalić zapomniane rzemiosło?

Niszczą okładki książek, wyrywając je i zostawiając jedynie wypełnioną treścią zawartość. Następn...

Pisanie ręczne – umiejętność, którą warto pielęgnować 

Mając na uwadze zbawienny wpływ ręcznego pisania na rozwój koncentracji i pamięci, a także na wyciszenie emocji i ustrukturyzowanie myśli, warto w natłoku codziennych obowiązków znaleźć kilka chwil nie tylko na sporządzenie listy zadań na kolejny dzień, ale i na uwiecznienie wspomnień, obserwacji czy planów w formie pamiętnika. – Mamy niezwykłą skłonność do myślenia o naszych emocjach w izolacji od ciała. Bez względu na wszystko uczucia mają swoje szlaki połączeń, które determinują sposób odczuwania i reagowania. Badania przeprowadzone przez neurobiologów pokazują, że gdy piszemy o swoich emocjach na papierze, wówczas zmniejsza się aktywność ciała migdałowatego odpowiedzialnego za reakcję na stres, sygnały alarmowe, lęk i panikę. Dodatkowo obserwuje się znaczne zwiększenie odporności na stres i szansę na przebudowanie połączeń neuronowych. W tym samym czasie uaktywnia się kora przedczołowa odpowiedzialna za logiczne myślenie i samoregulację. Śmiało można domniemywać, jak korzystne może być pisanie ręczne dzienników i pamiętników – zauważa Kamila Perliceusz.

Wprawdzie rozwój nowoczesnych technologii może wiązać się z rezygnacją z analogowych form tworzenia notatek, to jednak warto dostosować swój wybór do kontekstu powstawania konkretnych przekazów. – Z jednej strony, w wielu sferach życia, takich jak praca biurowa, pismo ręczne zostało w dużej mierze wyparte przez technologie cyfrowe. W szkołach na próżno szukać też lekcji kaligrafii. Z drugiej jednak strony, obserwujemy swoisty renesans i rosnące docenienie wartości pisma ręcznego. Coraz więcej osób odkrywa na nowo przyjemność i korzyści płynące z prowadzenia odręcznych notatek, dzienników (tzw. „bullet journaling”) czy kaligrafii jako formy hobby i relaksu. Świadomość neuropsychologicznych zalet pisania ręcznego sprawia, że w wielu krajach (np. Norwegia, Finlandia, USA) pisanie ręczne wraca do programów edukacyjnych jako narzędzie wspierające uczenie się i rozwój poznawczy. Coraz większą popularność zyskują także notesy hybrydowe łączące tradycyjny zapis z technologią. Wydaje się, że przyszłość nie polega na wyborze „albo-albo”, ale na umiejętnym łączeniu obu form pisania. Pisanie na klawiaturze jest niezastąpione, gdy liczy się szybkość i łatwość edycji tekstu. Pisanie ręczne pozostanie natomiast niezrównanym narzędziem do nauki, kreatywnego myślenia i pracy nad własnymi emocjami. Jest to umiejętność, która w unikalny sposób rozwija nasz mózg i warto ją pielęgnować niezależnie od postępu technologicznego – zaleca dr Dagmara Bartczak-Szermer.